W Polsce rośnie nowa branża. Już 60 proc. sektora to małe i średnie firmy

Krajowy sektor kosmiczny rozwija się dynamicznie od momentu przystąpienia Polski w 2012 roku do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). Polskie firmy i instytuty naukowe uczestniczyły w latach 2012-2023 w niemal 700 projektach o łącznej wartości ponad 320 mln euro - dowiadujemy się z raportu Polskiej Agencji Kosmicznej. MŚP stanowią ok. 60 proc. firm działających w branży. Dynamiczny rozwój sektora wpisuje się w Polską Strategię Kosmiczną, która wyznacza kierunki rozwoju sektora kosmicznego w Polsce oraz oferuje instrumenty wsparcia służące rozwojowi branży. Brakuje przepisów, które określałyby w sposób kompleksowy działania firm. To ma się zmienić.

- W ślad za większą obecnością firm prywatnych w branży zarówno europejscy, jak i krajowi prawodawcy uznali za konieczne stworzenie nowych ram prawnych mających lepiej odpowiadać charakterowi współczesnej działalności kosmicznej - mówi Ewa Kurowska-Tober, partnerka i szefowa zespołu nowych technologii oraz własności intelektualnej w kancelarii prawnej DLA Piper w Polsce.

Komisja Europejska przedstawiła projekt przepisów Space Act mający stworzyć zharmonizowane ramy regulacyjne na poziomie UE dla sektora kosmicznego. Rozporządzenie ma zagwarantować bezpieczeństwo, odporność i odpowiedzialność za środowisko w całej UE, a jednocześnie wspierać rozwój i ekspansję przedsiębiorstw z branży technologii kosmicznych ponad granicami państw członkowskich.

Regulacja ma zapewnić identyfikowalność obiektów kosmicznych i ograniczyć powstawanie śmieci kosmicznych, tym samym zwiększając bezpieczeństwo. Powstaną również ramy prawne dotyczące danych i usług związanych z przestrzenią kosmiczną. Stworzenie wspólnej metody obliczania wpływu działalności kosmicznej w UE na środowisko ma promować zrównoważony rozwój w sektorze.

Agencja Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego (EUSPA), dzięki regulacjom Space Act, zyska nowe prawa i obowiązki. Wśród nich - możliwość przeprowadzania ocen technicznych na potrzeby udzielania zezwoleń i nadzorowania aktywów należących do Unii oraz operatorów z państw trzecich. Agencja będzie zarządzać unijnym rejestrem obiektów kosmicznych, a także wspierać ustanowienie unijnej sieci odporności kosmicznej i współpracy w zakresie incydentów związanych z cyberbezpieczeństwem. Komisja Europejska i EUSPA zyskają prawo do przeprowadzenia kontroli i nakładania kar w wysokości 2 proc. całkowitego rocznego obrotu firm na całym świecie.

Głównym celem rozporządzenia jest wsparcie innowacji i stworzenie stabilnego, przewidywalnego i konkurencyjnego otoczenia biznesowego, na czym skorzystać mogą szczególnie kraje takie jak Polska. Space Act będzie miał bezpośrednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich UE. Projekt wchodzi w życie od 1 stycznia 2030 roku z dwuletnim okresem przejściowym.

Polski projekt regulacji - ustawa o działalności kosmicznej - pojawił się natomiast w połowie maja 2025 r. Zgodnie z jego założeniami działalność kosmiczną w Polsce niezależnie od celu - naukowego czy gospodarczego - będzie można prowadzić wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia prezesa Polskiej Agencji Kosmicznej. Efektem projektu będzie uregulowanie działalności w przestrzeni kosmicznej, w tym utworzenie krajowego rejestru obiektów kosmicznych, dla których Polska byłaby tzw. państwem wynoszącym w rozumieniu prawa międzynarodowego.

- Ze względu na rozwój branży, w tym wzrost znaczenia sektora prywatnego w działalności kosmicznej, kluczowe stało się dostosowanie przepisów krajowych do nowych realiów, przy zachowaniu zgodności z międzynarodowymi zobowiązaniami, takimi jak Traktat o przestrzeni kosmicznej z 1967 roku, czy Konwencja o odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne - mówi Karol Kuterek, associate w zespole nowych technologii oraz własności intelektualnej DLA Piper w Polsce.

- Ustawa reguluje zasady wykonywania działalności kosmicznej, warunki i tryb wydawania zezwolenia na jej prowadzenie, zasady odpowiedzialności za szkody wyrządzone w związku z działalnością i odpowiedzialność z tytułu niezgodnego z prawem działania podmiotów operujących na terytorium Polski, która będzie mogła skutkować nałożeniem administracyjnych kar pieniężnych - dodaje Kuterek.

Projekt ustawy obejmuje działalność kosmiczną prowadzoną na terytorium Polski, na pokładzie statków morskich lub powietrznych zarejestrowanych w Polsce, z terytorium innych państw lub w przestrzeni międzynarodowej, jeśli działalność prowadzą polscy obywatele lub podmioty mające siedzibę w Polsce.

Co istotne, ustawa ma zastosowanie również wtedy, gdy obiekt kosmiczny zostaje wyniesiony spoza terytorium RP (np. z zagranicznego kosmodromu, ISS lub innego statku kosmicznego), o ile odbywa się to na zlecenie polskiego operatora i obiekt zostanie wpisany do Krajowego Rejestru Obiektów Kosmicznych.