Zwalniają pracowników i nie zatrudniają nowych. Wolą stawiać na roboty i AI 

Pracodawcy, którzy mierzą się z rosnącymi kosztami pracy, szukają oszczędności i coraz chętniej patrzą w stronę automatyzacji i sztucznej inteligencji.

Z raportu "Barometr Polskiego Rynku Pracy" Personnel Service wynika, że co druga firma jest gotowa wdrożyć nowoczesne technologie. Eksperci firmy podkreślają, że to wyzwanie może być też szansą na jakościową transformację rynku pracy.

Płaca minimalna w Polsce wynosi 4666 zł brutto miesięcznie, natomiast z najnowszych danych GUS z czerwca br. wynika, że średnie wynagrodzenie w gospodarce narodowej wynosi 8881,84 zł. To oznacza, że płaca minimalna stanowi ponad 50 proc. średniego wynagrodzenia.

- Wzrost płacy minimalnej naturalnie poprawia standard życia najniżej zarabiających, stąd takie działanie jest akceptowane i zrozumiałe społecznie - mówi Krzysztof Inglot, ekspert rynku pracy Pracodawców PR i z Personnel Service. - Ale z perspektywy rynku pracy oznacza to rosnącą presję kosztową dla firm, szczególnie w regionach o niższej produktywności. W praktyce to dla niektórych pracodawców jest impuls do przyspieszonej robotyzacji, automatyzacji i AI, które to rozwiązania podnoszą efektywność, a w dłuższej perspektywie ograniczają koszty.

Rosnące koszty pracy będą powodować, że firmy coraz częściej będą poszukiwać sposobów na elastyczne modele zatrudnienia, które pozwolą im szybko dostosowywać wielkość zespołów do zmieniającej się sytuacji rynkowej.

Dodatkowo szybki wzrost płacy minimalnej sprawia, że Polska traci dotychczasową przewagę kosztową wobec krajów, takich jak Rumunia czy Bułgaria, które coraz częściej przyciągają inwestorów szukających tańszej siły roboczej.

- Jeszcze dekadę temu wygrywaliśmy kosztami pracy - przypomina Krzysztof Inglot. - Dziś ten atut topnieje. Żeby utrzymać pozycję w europejskich łańcuchach dostaw, musimy postawić na produktywność, jakość i kompetencje, a nie tylko niską cenę. Inwestycje w technologię i reskilling pracowników to absolutna konieczność.

EY prognozuje, że automatyzacja i AI mogą w perspektywie dekady dodać od 0,7 do 2,1 proc. do wzrostu produktywności w Polsce. Barierą pozostaje jednak wciąż ograniczona skłonność firm do inwestowania w nowe technologie. Wraz z rosnącymi kosztami pracy może się to jednak zmieniać.

Już teraz, jak wynika z "Barometru Polskiego Rynku Pracy", co trzecia firma (30 proc.) wdraża lub planuje wykorzystanie rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji, takich jak analiza danych, chatboty czy systemy predykcyjne. Niemal tyle samo (29 proc.) stawia na automatyzację, m.in. w obszarze fakturowania, zarządzania obiegiem dokumentów czy RPA. Robotyzacja, w tym zastosowanie robotów przemysłowych znajduje się w planach 18 proc. przedsiębiorstw.

Choć wiele mówi się o automatyzacji w produkcji czy logistyce, to realne zmiany najpierw będą widoczne w biurach - zwłaszcza w działach administracyjnych, czy finansach - gdzie już dziś wdrażane są narzędzia automatyzujące powtarzalne czynności.

Produkcja nadal wymaga obecności człowieka, a poziom robotyzacji w Polsce wciąż jest niższy niż średnia unijna. Według Międzynarodowej Federacji Robotyki w 2023 roku na 10 tys. pracowników przemysłowych przypadało w Polsce 71 robotów, podczas gdy w Niemczech było ich aż 415.

- Firmy muszą więc pogodzić dwa procesy: inwestowanie w technologię i jednoczesne przyciąganie i utrzymanie wykwalifikowanych pracowników - zauważają eksperci rynku pracy.

Już teraz widać jednak, że wpływ nowych technologii na rynek pracy jest znaczący. Z raportu wynika, że 47 proc. pracodawców uważa, że wdrożenie AI czy robotyzacji przyczyni się do zmniejszenia poziomu zatrudnienia.

Rzeczywiste skutki transformacji są już odczuwalne - w ciągu ostatnich 12 miesięcy 42 proc. firm zwolniło co najmniej jednego pracownika w wyniku wdrożenia nowych technologii. Rok temu było to 37 proc., co pokazuje rosnącą dynamikę tego trendu. Według raportu World Economic Forum "Future of Jobs 2025" w latach 2025-2030 transformacja rynku pracy spowoduje 22 proc. rotację zatrudnienia - powstanie 170 mln nowych miejsc pracy (14 proc. obecnego zatrudnienia), ale jednocześnie zniknie 92 mln stanowisk (8 proc. miejsc pracy). Szansą jest przygotowanie rynku pracy na te zmiany z wyprzedzeniem.

- Polska nie może bać się automatyzacji - podkreśla Krzysztof Inglot. - Wręcz przeciwnie, powinniśmy aktywnie ją wspierać. Tylko wtedy nie zostaniemy w tyle za Niemcami czy Czechami. Ale żeby to się udało, potrzebujemy partnerstwa między biznesem, edukacją i administracją.