Pierwsza Afroamerykanka z Oscarem. Hollywood ją odrzuciło

Droga od Kolorado do Hollywood

Hattie McDaniel przyszła na świat 10 czerwca 1893 roku jako córka byłych niewolników. Rodzina przeniosła się do Denver w 1901 roku, szukając lepszych warunków życia w stanie oddalonym od głębokiego Południa. W Kolorado panował wtedy klimat nieco mniej restrykcyjny wobec czarnoskórych mieszkańców, choć dyskryminacja była powszechna.

Dziewczynka uczęszczała do 24th Street Elementary School, gdzie była jedną z zaledwie dwóch czarnoskórych uczennic w klasie. Już wtedy ujawniał się jej muzyczny talent. Śpiewała w kościele, w szkole i w domu, co zjednywało jej sympatię rówieśników i nauczycieli.

Początek lat dwudziestych przyniósł McDaniel przełom w karierze. Stała się jedną z pierwszych czarnoskórych kobiet występujących regularnie w radiu. To medium dopiero zaczynało zdobywać popularność w Ameryce, a jej głos rozbrzmiewał w domach słuchaczy na długo przed erą telewizji.

Przeprowadzka do Hollywood na początku lat trzydziestych była ryzykowną decyzją. Przemysł filmowy nie oferował czarnoskórym aktorom wiele możliwości. Większość ról ograniczała się do służących, pomocników i postaci komicznych. McDaniel musiała dorabiać przypadkowymi zajęciami, by przetrwać okresy bez pracy.

Przełom w cieniu segregacji

W 1934 roku McDaniel otrzymała zauważalną rolę w filmie Judge Priest, co otworzyło jej drzwi do dalszych projektów. Kilka lat później producent David O. Selznick rozpoczął prace nad najpotężniejszą hollywoodz ką produkcją epoki. Ekranizacja powieści Margaret Mitchell Przeminęło z wiatrem miała być wydarzeniem dekady.

McDaniel wcieliła się w postać Mammy, służącej w posiadłości Tara. Jej bohaterka była niewolnicą domową, która nie wahała się strofować Scarlett O’Harę i kpić z Rhetta Butlera. Rola wymagała siły charakteru i aktorskiego kunsztu. W wywiadach dla białej prasy McDaniel podkreślała, że kocha swoją postać, bo jej własna babcia pracowała na plantacji podobnej do Tary.

Premiera filmu w Atlancie 15 grudnia 1939 roku była największym wydarzeniem kulturalnym na Południu od czasów wojny secesyjnej. Około 300 tysięcy mieszkańców Atlanty wypełniło ulice, by powitać gwiazdy. Siedmiokilometrowa eskorta prowadziła kolumnę samochodów z aktorami i producentami z lotniska do hotelu Georgian Terrace.

McDaniel nie mogła uczestniczyć w uroczystości. Prawa Jima Crowa obowiązujące w Georgii wykluczały czarnoskórych widzów z kin przeznaczonych dla białych. Premiera odbyła się w Loew’s Grand Theatre na Peachtree Street, gdzie czarnoskóra aktorka nie mogła przekroczyć progu. Selznick próbował interweniować, ale ostatecznie ustąpił wobec lokalnych zwyczajów.

Wieczór, który zmienił historię

Ceremonia wręczenia Oscarów 29 lutego 1940 roku odbyła się w hotelu Ambassador w Los Angeles. McDaniel przyszła w towarzystwie swojego menedżera. Mimo że była nominowana i ostatecznie zwyciężyła, nie mogła usiąść wśród białych gości. Hotel miał surową politykę wykluczającą czarnoskórych, ale zrobił wyjątek dla zwyciężczyni.

Aktorka i jej towarzysz siedzieli przy stoliku dla dwóch osób ustawionym przy bocznej ścianie sali. Obok zasiadł jej biały agent, William Meiklejohn. To upokarzające rozwiązanie miało pokazać, że nawet w momencie triumfu rasowe bariery pozostawały nie do przekroczenia.

Gdy ogłoszono zwycięzcę w kategorii najlepsza aktorka drugoplanowa, McDaniel przeszła przez salę do sceny. Otrzymała Oskara w formie plakiety, która była wtedy standardem dla aktorów drugoplanowych. Wymiary nagrody to około 14 na 15 centymetrów. Była to zwykła tabliczka, nie kultowa statuetka znana dziś.

W przemówieniu McDaniel podziękowała Akademii i podkreśliła, że nagroda jest wyróżnieniem dla całej jej społeczności. Wiedziała, że jej sukces będzie miał znaczenie wykraczające poza osobisty triumf. Stawała się symbolem przełamania barier, choć sama ciągle tych barier doświadczała.

Spuścizna między uznaniem a krytyką

Po zdobyciu Oscara McDaniel nadal grała głównie role służących i pomocnic domowych. Hollywood nie zmieniło swojego podejścia do czarnoskórych aktorów przez kolejne dekady. Dopiero ruch praw obywatelskich lat sześćdziesiątych zaczął powoli przekształcać przemysł filmowy.

W środowisku czarnoskórych Amerykanów postać McDaniel wzbudzała kontrowersje. Część działaczy uważała, że gra stereotypowych ról utrwala uprzedzenia rasowe. Inni widzieli w niej pionierkę, która otworzyła drzwi następnym pokoleniom. Ta dwoistość ocen towarzyszyła jej przez całą karierę.

McDaniel zmarła 26 października 1952 roku na raka piersi. Jej ostatnie życzenie, by spocząć na Hollywood Cemetery, zostało odrzucone. Cmentarz stosował politykę segregacji rasowej i odmówił pochowania czarnoskórej aktorki. Została pochowana na Rosedale Cemetery, pierwszym cmentarzu w Los Angeles otwartym dla wszystkich ras i wyznań.

Dopiero w 1975 roku McDaniel została uhonorowana w Black Filmmakers Hall of Fame. W 2006 roku Poczta Stanów Zjednoczonych wydała znaczek z jej wizerunkiem, czyniąc ją pierwszą czarnoskórą zdobywczynią Oscara tak uhonorowaną. Cztery lata później została przyjęta do Colorado Women’s Hall of Fame. Dwie gwiazdy na Hollywood Walk of Fame upamiętniają jej wkład w kino i radio.

WYBRANA BIBLIOGRAFIA

• https://kultura.onet.pl/film/wywiady-i-artykuly/hattie-mcdaniel-kim-byla-pierwsza-czarnoskora-laureatka-oscara/tcq38nx
• https://history.denverlibrary.org/colorado-biographies/hattie-mcdaniel-1893-1952
• https://milwaukeebronzevillehistories.org/items/show/7?tour=1&index=3
• https://www.biography.com/actors/hattie-mcdaniel