Rolnik sam nic nie zdziała. Oto pomysł, który może zażegnać kryzys w rolnictwie

Jeszcze kilka lat temu w Polsce działało ponad 1400 grup producenckich. Dziś jest ich zaledwie około 700. To dramatyczny spadek, który – jak podkreślają eksperci – pokazuje, jak trudno jest utrzymać wspólne struktury bez odpowiedniego wsparcia systemowego.

– Powinniśmy się organizować, by mieć realny wpływ na przetwórstwo i sprzedaż. Im krótszy łańcuch dostaw, tym większa szansa, że zarobi producent, a mniej zapłaci konsument – mówił minister Stefan Krajewski podczas konferencji w Nowej Soli.

Słowa ministra potwierdzają praktycy. Grupy producentów mogą skutecznie stabilizować rynek, negocjować lepsze ceny i wspólnie inwestować w magazyny, przetwórnie czy transport. Ale żeby to działało – potrzebne są konkretne zmiany.

Jak zauważa Mikołaj Baum, prawnik i ekspert Agraves, grupy i organizacje producentów rolnych mogą być kluczowym elementem równoważenia rynku rolnego.

– Grupa producentów musi skupić od swoich członków co najmniej 70% wyprodukowanych produktów. To ogromny potencjał, ale też odpowiedzialność. Niestety, wciąż istnieją bariery, które utrudniają tym podmiotom funkcjonowanie – zaznacza Baum.

Ekspert wskazuje trzy główne problemy, które ograniczają rozwój współpracy rolników: brak dostępu do kredytów obrotowych, brak ulg podatkowych dla nowych form organizacji oraz zbyt duże obciążenia biurokratyczne.

Największym wyzwaniem jest płynność finansowa. Grupa producencka, która skupuje zboże, owoce czy warzywa od swoich członków, musi za nie zapłacić – często wiele miesięcy przed sprzedażą.Bez kredytów obrotowych to praktycznie niemożliwe.

– Jak początkująca organizacja ma zapłacić za skupione zboże, jeśli nie ma dostępu do finansowania? Bez kredytów skracanie łańcucha dostaw i wspólna sprzedaż to tylko teoria – mówi Baum.

Według ekspertów, system wsparcia finansowego dla grup producenckich powinien być jednym z priorytetów polityki rolnej – na równi z dopłatami czy programami inwestycyjnymi.

Kolejnym problemem jest brak zwolnienia z podatku CIT dla organizacji producentów, które mają w przyszłości zastąpić dotychczasowe grupy producenckie.Jak tłumaczy Magdalena Rothe, księgowa Agraves, brak równych zasad zniechęca rolników do przekształceń.

– Od lat zwolnienie z CIT obejmuje grupy producentów, ale nie dotyczy organizacji producentów. To luka, którą trzeba natychmiast naprawić. Należy też wydłużyć okres wydatkowania środków zwolnionych z podatku do pięciu lat i poszerzyć zwolnienia z podatku od nieruchomości – podkreśla Rothe.

Według ekspertów, bez tych zmian nowe struktury nie mają szans się rozwijać, a apel o organizowanie się rolników pozostanie pustym hasłem.

Ostatnim, lecz równie ważnym aspektem, jest deregulacja. Grupy producenckie i spółdzielnie rolnicze są dziś przeciążone obowiązkami administracyjnymi, które często nie mają praktycznego uzasadnienia.Przykładem jest obowiązek przeprowadzania lustracji w spółdzielniach czy konieczność corocznego opłacania składek na Krajową Radę Spółdzielczą.

– To instytucje, które często istnieją już tylko formalnie. Takie obowiązki powinny być dobrowolne, a decyzję o ich przeprowadzeniu powinni podejmować sami członkowie – mówi Baum.

Eksperci są zgodni – grupy i organizacje producentów to nie tylko sposób na większe dochody rolników, ale też narzędzie budowania bezpieczeństwa żywnościowego i suwerenności ekonomicznej wsi.Jednak aby ta idea mogła się rozwijać, potrzebna jest zmiana myślenia na poziomie ministerstw i instytucji finansowych.

– Grupy i organizacje mogą wypełniać cele, o których mówił minister, ale warunkiem jest likwidacja barier prawnych i podatkowych. Rolnicy są gotowi współpracować – muszą jednak widzieć w tym sens i wsparcie państwa – podsumowuje Mikołaj Baum.

Polskie rolnictwo wciąż opiera się w dużej mierze na indywidualnych gospodarstwach, które walczą samotnie z rosnącymi kosztami i globalnym handlem.Tymczasem w wielu krajach Europy Zachodniej to właśnie grupy producentów i spółdzielnie są filarem rynku rolnego – decydują o cenach, negocjują z sieciami handlowymi i wspólnie inwestują w przetwórstwo.

Czy w Polsce uda się powtórzyć ten model?To zależy od decyzji, które zapadną nie na polach, ale w gabinetach. Bo rolnicy są gotowi współdziałać – potrzebują tylko narzędzi, które im to umożliwią.