Moon-Rice – ryż przyszłości, który wyżywi ludzi na Księżycu i Marsie

Czy uprawa świeżych warzyw i zbóż na Księżycu lub Marsie to science fiction? Wcale nie! Europejski projekt Moon-Rice zmienia futurystyczne wizje w rzeczywistość. Międzynarodowy zespół naukowców, kierowany przez włoską agencję kosmiczną, rozwija superkarłowatą odmianę ryżu, która nie tylko przetrwa w kosmosie, ale także dostarczy pełnowartościowego pożywienia astronautom. A być może również ludziom żyjącym w najtrudniejszych rejonach Ziemi.

Większość jedzenia zabieranego w przestrzeń kosmiczną pochodzi z Ziemi – to głównie przetworzone, pakowane dania. Niestety, brak świeżej żywności wpływa negatywnie na zdrowie i kondycję psychiczną astronautów. Moon-Rice ma to zmienić.

– Życie w kosmosie to życie w zamkniętym obiegu, bez strat i z maksymalnym wykorzystaniem zasobów – podkreśla dr Marta Del Bianco, biolog roślin z włoskiej agencji kosmicznej. – Te same wyzwania, które mamy na stacjach kosmicznych, występują też na Ziemi – np. w obszarach objętych suszą – dodaje.

Tradycyjny ryż jest zbyt duży i mało wydajny w warunkach kosmicznych. Dlatego zespół z Mediolanu i Rzymu pracuje nad genetyczną modyfikacją roślin, które osiągają jedynie 10 cm wysokości, a jednocześnie zachowują wysoką produktywność.

Problem? Manipulowanie hormonami wzrostu, takimi jak gibereliny, które zmniejszają rozmiar rośliny, często ogranicza też zdolność do kiełkowania i wydawania plonów. Dlatego zespół szuka alternatyw – genów wpływających na architekturę rośliny i proporcję białka do skrobi.

Del Bianco bada, jak rośliny adaptują się do braku kierunku „góra-dół”, co ma kluczowe znaczenie w przestrzeni kosmicznej. Na Ziemi mikrograwitację symuluje się poprzez rotację roślin, która „dezorientuje” systemy wzrostu. Prawdziwe eksperymenty w kosmosie są jednak kosztowne i trudne do przeprowadzenia.

Obserwowanie wzrostu roślin działa kojąco na psychikę. Świeże, zielone pożywienie może więc znacznie poprawić samopoczucie astronautów i ograniczyć ryzyko błędów wynikających z przeciążenia psychicznego.

– W kosmosie błąd może kosztować życie – zaznacza Del Bianco. – Dlatego każde wsparcie fizyczne i emocjonalne dla załogi jest na wagę złota.

Choć Moon-Rice powstał z myślą o bazach na Księżycu i Marsie, to jego efekty mogą zrewolucjonizować rolnictwo wertykalne i uprawy w ekstremalnych warunkach, takich jak pustynie, obszary polarne czy miasta o ograniczonej przestrzeni.

Pierwsze wyniki badań nad nowym ryżem przedstawiono podczas konferencji Society for Experimental Biology 9 lipca 2025 r. w Antwerpii.