Wycieczka Sandomierzem – co warto zobaczyć?

Początki Sandomierza sięgają X w., kiedy to na terenie dzisiejszego wzgórza zamkowego istniał gród. W XII w. Sandomierz, obok Krakowa i Wrocławia, zaliczany był przez Galla Anonima do trzech głównych siedzib Królestwa Polskiego. W okresie rozbicia dzielnicowego był stolicą Księstwa sandomierskiego. Sandomierz uzyskał prawa miejskie przed 1241 r., a w 1286 r. książę Leszek Czarny nadał Sandomierzowi ponowne prawa miejskie na prawie magdeburskim. Po wielkim pożarze w 1349 r., wywołanym napadem litewskim, miasto odbudowano staraniem Kazimierza III Wielkiego na planie zachowanym do dziś. Od XIV w. do czasu rozbiorów Sandomierz był stolicą województwa sandomierskiego i siedzibą sądów szlacheckich. Kres rozkwitu miasta przyniosły wojny szwedzkie, w trakcie których Sandomierz został mocno zniszczony. Po trzecim rozbiorze Polski miasto znalazło się w granicach Austrii. W czasie I wojny światowej Sandomierz został poważnie zniszczony i ograbiony, natomiast w trakcie II miasto nie doznało poważniejszych zniszczeń.

Centrum Sandomierza objęte jest Strefą Płatnego Parkowania, która obowiązuje od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00-18:00. Jeżeli szukacie możliwości bezpłatnego parkowania, trzeba szukać miejsc na pozostałych ulicach w centrum, lub tych znajdujących się poza Strefą.

ul. Rynek 20

Wszystkie najważniejsze atrakcje Sandomierza bez problemu zwiedzimy spacerując.

Wybudowano ją w drugiej połowie XIV w. Była jedną z czterech bram prowadzących dawniej do miasta. Pozostałe trzy, Zawichojska, Lubelska i Krakowska nie przetrwały do dnia dzisiejszego. Do bramy przylegają, bo obu jej stronach, pozostałości murów. W XVI w. zwieńczono ją renesansową attyką ufundowaną przez sandomierskiego lekarza Stanisława Bartolona.

Pod koniec lat 20. XX w. Bramę udostępniono dla zwiedzających. Z wysokości 30 m możemy podziwiać panoramę Sandomierza i okolic.

Informacje praktyczne:

Godziny otwarcia: W sezonie: 9:00-19:00, Poza sezonem: 10:00-16:00

Bilety: 15/12 zł ulgowy

13 czerwca 2017 r. nad ulicą Opatowską zawisła rzeźba flisaka, autorstwa częstochowskiego artysty Jerzy Jotka Kędziora. Jest ona związana z legendą O czworaczkach flisaka, co Wisłą drewno spławiał.

Dawno temu w niewielkiej górskiej osadzie flisak miał czterech synów bliźniaków. Ojciec z każdej wyprawy przywoził dzieciom i żonie prezenty. Któregoś razu przywiózł zwierciadło, które wkrótce się stłukło, co często postrzegane jako omen pecha. Bliźniacy nie przejęli się jednak tym faktem, a  kawałkami lusterka przesyłali sobie słoneczne znaki, które były ich kodem porozumiewawczym. Na dwunaste urodziny flisak wziął ich na spływ, żeby zmobilizować chłopców do większej dyscypliny i pracowitości. W trakcie wyprawy zerwała się straszna burza. Drewniana tratwa którą płynęli rozbiła się. Każdego z bliźniaków uratował inny statek, przez co każdy z braci znalazł się w innym końcu świata. Od tego momentu chłopcy bardzo tęsknią za sobą i przy słonecznej pogodzie wysyłają w niebo zajączki w nadziei, że kiedyś ich promyki się spotkają.     

Prostokątny rynek o wymiarach 110×120 m otaczają zabytkowe kamienice, wznoszone od XV w. Rynek jest pochyły, a różnica wysokości dochodzi do 15 m. Na środku Rynku możemy zobaczyć zbudowany w XIV w. Ratusz. Pierwotnie wybudowano go w kształcie wieży. W kolejnych wiekach był kilkakrotnie rozbudowywany, ostatecznie otrzymując renesansowy wygląd.

Obok ratusza możemy obejrzeć studnię, która jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych miejsc w Sandomierzu. Powstała w latach 70. XX w., w miejscu XVI-wiecznej drewnianej cysterny. Tuż obok stoi figura Matki Bożej z 1776 r.

W południowo-zachodnim narożniku Rynku możemy z kolei podziwiać instalację artystyczną Zakotwiczenie nieba, autorstwasandomierskiego artysty Cezarego Łutowicza. Ma ona symbolizować połączenie miasta z niebem, a także przypominać o związku Sandomierza z Wisłą.

Niedaleko sandomierskiego magistratu w 2013 r. postawiono wielki pierścień z krzemieniem pasiastym. Pomysłodawcą wykonania pomnika jest Cezary Łutowicz, który jako pierwszy, w 1972 r. zastosował krzemień pasiasty w biżuterii. Pierścień wykonany jest ze stali, a osadzony w nim krzemień waży aż 30 kg.

Jest tojedyna z dwóch istniejących furt miejskich, które dawniej mieściły się w murach obronnych miasta. Nazywana jest również Furtą Dominikańską, ponieważ umożliwiała wejście do miasta nie tylko ojcom dominikanom, ale także innym osobom, w czasie gdy bramy miejskie były już pozamykane.

Warownię wzniesiono w XIV w. na polecenie z króla Kazimierza Wielkiego na miejscu drewnianego grodu. W XVI w. z inicjatywy króla Zygmunta I Starego rozpoczęto jej przebudowę na renesansową rezydencję. W 1656 r. zamek został wysadzony w powietrze przez wycofujące się wojska szwedzkie. Na polecenie króla Jana III Sobieskiego przebudowano go na wolno stojący budynek typu pałacowego, który zaczął pełnić rolę urzędu, sądu i więzienia. W 1768 r. budynek zniszczyły kwaterujące w nim wojska rosyjskie. W XIX w. odbudowano go, a w latach 1965-1986 przeprowadzono gruntowne prace remontowo-konserwatorskie. Zamek w 1986 r. przeznaczono na siedzibę Muzeum Okręgowego w Sandomierzu. Możemy w nim zobaczyć ekspozycję dotyczące miasta, regionu sandomierskiego i samego zamku.

Informacje praktyczne:

Godziny otwarcia:

• Październik-Marzec Wtorek – Niedziela 10:00-17:00
• Kwiecień-Wrzesień Wtorek-Niedziela 11:00-18:00

W poniedziałki nieczynne

Bilety: 25/18 zł ulgowy

Odwiedzając Sandomierz, warto wybrać się na spacer brzegiem Wisły. Na terenie Bulwaru znajduje się promenada spacerowa, wypożyczalnia sprzętów wodnych, plac zabaw dla dzieci, oraz scena plenerowa.

W pobliżu Wisły możemy obejrzeć jedyny zachowany do dzisiejszych czasów spichlerz. Wybudowano go w 1696 r., a w XIX w. został on przebudowany. Oprócz funkcji składu zboża pełnił również funkcję mieszkalną.

Budynek wzniesiono w 1476 r. z fundacji Jana Długosza, kanonika sandomierskiego dla księży mansjonarzy i wikariuszy katedry. W 1864 r. dom oddano pod zarząd kapituły katedralnej. Od 1937 r. mieści się w nim Muzeum Diecezjalne.

Autorem ekspozycji jest historyk sztuki z Krakowa Karol Estreicher. Możemy na niej oglądać zbiory z zakresu malarstwa, rzeźby sakralnej, tkaniny, ceramiki, kolekcji mebli, numizmatyki i archeologii.

Do najcenniejszych eksponatów w muzeum należy między innymi rękawiczka królowej Jadwigi, którą ta według legendy miała podarować chłopu w podzięce za uratowanie życia w czasie zawiei śnieżnej.

Koniecznie zwróćcie również uwagę na fragment cennego średniowiecznego rękopisu w języku staroczeskim i przede wszystkim na Krzyż Grunwaldzki z 1343 r. z relikwiarzem Drzewa Krzyża Świętego, podarowany sandomierskiej kolegiacie przez króla Władysława Jagiełłę po zwycięstwie pod Grunwaldem.

Warto również wspomnieć o ciekawostkach w postaci włosów Napoleona i bułeczki z czasów potopu szwedzkiego.

Godziny otwarcia:

• Październik-Kwiecień Wtorek-Sobota 9:00-15:30 Niedziela i święta 13:30-15:30
• Maj-Wrzesień Wtorek-Sobota 9:00-16:30 Niedziela i święta 13:30-16:30

W poniedziałki nieczynne

Bilety: 12/10 zł ulgowy

Kościół zbudowano w drugiej połowie XIV w. w miejscu pierwotnej romańskiej kolegiaty, zniszczonej najazdami Tatarów w XIII w. i Litwinów w 1349 r. W 1818 r. otrzymał godność Katedry, a w 1960 r. godność Bazyliki Katedralnej.

Późnobarokowy ołtarz główny powstał w latach 1755-56.

Ambonę z 1759 r. zdobi wczesnorokokowa dekoracja snycerska. Na jej baldachimie możemy podziwiać rzeźbę Dobrego Pasterza.

Prospekt organowy wykonał w latach 1694-1697 Andrzej Nitrowski z Gdańska, natomiast organy są dziełem firmy Adolf Homan i Stanisław Jezierski.

Na ścianach możemy obejrzeć zespół 16 obrazów namalowanych w latach 1708–1737 przez Karola de Prevot. 12 z nich tworzy cykl zwany Kalendarium – mękę wiernych sandomierskich i braci dominikanów podczas najazdów tatarskich.

Gwiaździste sklepienie i ściany zdobią polichromie w stylu bizantyjsko-ruskim z 1. połowy XV w.

Obok kościoła w latach 1737-1743 wzniesiono z kamienia barokową dzwonnicę.

Trasa powstała przez połączenie dawnych piwnic i podziemnych składów kupieckich, które również służyły jako miejsce schronienia. Jej długość wynosi 470 m, a w czasie spaceru schodzimy maksymalnie na głębokość 12 m poniżej poziomu Rynku. Zwiedzamy ją w towarzystwie przewodnika.   

Drążone przez wieki sandomierskie podziemia, doprowadziły do wielu katastrof budowlanych, spowodowanych zapadliskami. W latach 60. XX w. zespół pracowników naukowych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie opracował specjalny program, dzięki któremu problem miał się zakończyć. Część wyrobisk zasypano, pozostałe zaś zabezpieczono i w 1977 r. udostępniono dla zwiedzających.

W trakcie zwiedzania podziemi poznamy legendę o Halinie Krępiance, która ocaliła sandomierski gród przed Tatarami w XIII w., obejrzymy ekspozycje związane z historią miasta, a także sandomierskim rzemiosłem.

Godziny otwarcia:

• 22 kwietnia-30 września: Poniedziałek – Piątek: 9:00-19:00 Sobota-Niedziela: 9:00-19:00
• 1 października-21 kwietnia: Poniedziałek-Piątek: 9:00-17:00

Bilety: 28/23 zł ulgowy

Wzniesiono ją w drugiej połowie XVIII w. Zdewastowana w czasie II wojny światowej, po remoncie w latach 70. XX w. przeznaczono ją na siedzibę Archiwum Państwowego.

Obok synagogi możemy ogladać zachowane fragmenty murów miejskich.

Świątynię wzniesiono w 1226 r. dla dominikanów. Jest to nie tylko najstarszy kościół w mieście, ale również drugi najstarszy klasztor dominikański w Polsce i jeden z najstarszych klasztorów dominikańskich w Europie. W kolejnych wiekach kilkukrotnie rozbudowywany i przebudowywany.

Do wnętrza świątyni wchodzimy przez trzynastowieczny portal, wykonany z ręcznie formowanej cegły, nazywany Bramą Niebios, natomiast w prezbiterium kościoła znajduje się barokowy sarkofag księżnej Adelajdy, wykonany w 1676 r. z jednego kloca drzewa dębowego. 

To zdecydowanie najpiękniejszy wąwóz sandomierski. Jego długość wynosi około 500 m, a głębokość miejscami sięga 10 m. Rozdziela wzgórza Świętojakubskie i Świętopawelskie.

Jar powstał wskutek działania wody, która od tysięcy lat spływała po lessowych  zboczach.

Spacerując dnem wąwozu możemy podziwiać spektakularne korzenie drzew, które porastają jego górną część.

W okolicy warto odwiedzić Opatów.

Byliście w Sandomierzu? Co jeszcze Waszym zdaniem warto zobaczyć w tej miejscowości? Zapraszam do komentowania.