Bądź silnym elementem. Cyberzagrożenia, dezinformacja, dywersja

Na celowniku cyberprzestępców są już nie tylko seniorzy - z roku na rok rośnie liczba młodych ludzi, którzy padają ofiarą podszywania się, wyłudzeń i manipulacji online.

Dobitnym przykładem jest zgłoszenie 22-latka z powiatu hajnowskiego. Jak poinformowała Komenda Powiatowa Policji w Hajnówce, ktoś włamał się na konto społecznościowe jego znajomego i podszywając się pod niego, poprosił o kilka kodów BLIK. Poszkodowany, przekonany, że rozmawia z prawdziwym kolegą, wysłał trzy kody i stracił blisko 4500 złotych. Dopiero bezpośrednia rozmowa ze znajomym uświadomiła mu, że padł ofiarą klasycznego "przejęcia konta".

Takie sytuacje zdarzają się coraz częściej. Policja zwraca uwagę, że cyberprzestępcy działają szybko, wykorzystują emocje i bazują na zaufaniu. Podobne metody stosuje się w oszustwach "na wnuczka", "na policjanta", "na wypadek" czy w fałszywych telefonach z banku.

Funkcjonariusze podkreślają kilka kluczowych zasad:

· zawsze weryfikuj tożsamość osoby proszącej o pieniądze, nawet jeśli numer telefonu czy konto wyglądają znajomo

· nie działaj pod presją czasu - oszuści celowo wywołują emocje

· stosuj silne i unikalne hasła, najlepiej z menedżerem haseł

· włącz dwuskładnikowe uwierzytelnienie (2FA)

· nie zapisuj haseł w przeglądarce

· nie klikaj w linki z nieznanych źródeł

· aktualizuj system i aplikacje - luki w oprogramowaniu to jedno z głównych źródeł ataków.

Coraz częściej przestępcy korzystają również z fałszywych reklam, sztucznych stron banków, a nawet podrobionych komunikatorów. Edukacja użytkowników jest dziś tak samo istotna, jak zabezpieczenia techniczne.

Dezinformacja to zorganizowane, celowe rozpowszechnianie fałszywych, zmanipulowanych lub wyrwanych z kontekstu informacji. Jej celem nie jest tylko wprowadzenie ludzi w błąd, lecz przede wszystkim wywołanie chaosu, nieufności, paniki i społecznych podziałów.

Przykładem jest sytuacja z września 2025 r., kiedy w mediach społecznościowych pojawiły się plotki o rzekomym upadku "nieznanego obiektu" na terenie województwa podlaskiego. W sieci zaczęły krążyć zdjęcia pustych sklepowych półek, a mieszkańcy - przekonani, że "coś się dzieje" - zaczęli masowo wykupywać produkty. Informacja rozprzestrzeniała się błyskawicznie, choć nie była poparta żadnymi faktami.

W rzeczywistości służby od początku nie potwierdzały żadnego zdarzenia tego typu, a wszystkie zgłoszenia były analizowane na bieżąco. Wojewoda podlaski podkreślał wówczas, że jest w stałym kontakcie z MSWiA i służbami, a żadne informacje o zagrożeniu nie zostały potwierdzone. Równocześnie przypominał, aby nie zbliżać się do ewentualnych nieznanych obiektów ani ich nie dotykać - w takich przypadkach właściwą reakcją jest zgłoszenie sprawy Policji lub na numer alarmowy 112.

NASK-PIB (Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa - Państwowy Instytut Badawczy) zaleca zasadę 5xZ:

1. Zweryfikuj, czy źródło informacji jest wiarygodne (np. czy znasz osobiście autora)

2. Zweryfikuj, rzetelność i logikę przedstawionej sytuacji

3. Zweryfikuj, czy tę samą informację potwierdza inne źródło

4. Zweryfikuj, co jest opinią autora, a co faktem

5. Zweryfikuj, czy autor zgłosił opisywaną sytuację odpowiednim służbom, jeśli jest taka konieczność.

Dywersja obejmuje działania, których celem jest osłabienie państwa - jego gospodarki, infrastruktury, instytucji oraz poczucia bezpieczeństwa mieszkańców. Współczesna dywersja nie zawsze polega na fizycznym ataku. Może być:

· cyfrowa - np. sabotaż infrastruktury IT, ataki na systemy energetyczne, transportowe czy medyczne,

· społeczna - podsycanie konfliktów, szerzenie nienawiści i podziałów,

· informacyjna - łączenie dezinformacji z manipulacją emocjami,

· logistyczna - zakłócanie pracy instytucji, paraliżowanie usług, prowokacje.

Wiele takich działań jest elementem tzw. wojny hybrydowej, w której państwo jest atakowane nie poprzez klasyczne działania militarne, lecz poprzez setki małych, pozornie niepowiązanych incydentów. Ich celem jest destabilizacja i wywołanie nieufności - zarówno wobec instytucji państwa, jak i wobec siebie nawzajem.

Jak obywatel może się bronić? Najważniejsze zasady

· korzystaj z oficjalnych źródeł informacji - np. stron administracji państwowej: Kancelarii Premiera, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Obrony Narodowej, Rządowego Centrum Bezpieczeństwa czy Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego

· nie ulegaj emocjom i panice; fałszywe wiadomości często celowo grają na strachu

· zgłaszaj podejrzane sytuacje Policji lub pod numer 112

· dbaj o swoje bezpieczeństwo cyfrowe - silne hasła, aktualizacje, weryfikacja kontaktów

· nie udostępniaj niesprawdzonych informacji

· rozmawiaj o tym z rodziną - zwłaszcza ze starszymi osobami, które częściej padają ofiarą oszustów i manipulacji.