Bitwa, w której zasłynął Dąbrowski z narodowego hymnu

Rok 1807. Nowy porządek

W październiku 1806 roku Prusy runęły niczym domek z kart. Dwie wielkie klęski – pod Jeną i Auerstedt – sprawiły, że pruska armia przestała istnieć jako siła zdolna do skutecznej obrony swojego państwa. Napoleon był w Berlinie, a jego marszałkowie wkraczali na ziemie, które kiedyś należały do Rzeczypospolitej.

Dla Polaków była to szansa, jakiej nie mieli od lat. Gdy tylko cesarz Francuzów wydał odezwę, do jego wojsk zaczęli napływać ochotnicy. Legiony Polskie, które wcześniej walczyły dla Francji we Włoszech, teraz powracały na ziemie ojczyste.

Na czele tych sił stanął generał Jan Henryk Dąbrowski. Człowiek, który jeszcze niedawno organizował walkę przeciw Prusom w Wielkopolsce.

W styczniu 1807 roku Napoleon wydał rozkaz: zdobyć Pomorze. Najważniejszym celem był Gdańsk, ale kluczową rolę odgrywał Tczew – strategiczny punkt nad Wisłą, przez który przebiegały szlaki zaopatrzeniowe dla pruskiej armii. Zdobycie miasta oznaczało otwarcie drogi do głównego celu.

Sytuacja przed bitwą

Na pierwszy rzut oka wydawało się, że to nie będzie trudna operacja. Pruski garnizon w Tczewie był niewielki – zaledwie 700 ludzi, dowodzonych przez majora Friedricha von Botha. Mieli tylko dwie armaty i minimalne możliwości obrony.

Problemem była jednak sama twierdza. Prusacy zdołali przygotować podstawowe umocnienia – barykady, kozły hiszpańskie, stanowiska strzeleckie. Miasto było dobrze położone – wciśnięte między rzekę a umocnienia, trudne do zdobycia w bezpośrednim szturmie.

Po stronie polskiej sytuacja wyglądała lepiej. Dąbrowski miał około 5 tysięcy ludzi – głównie piechoty, wspartej przez 700 kawalerzystów i 100 artylerzystów. Miał też wsparcie wojsk francuskich i badeńskich.

Ale liczby nie zawsze decydują o wyniku bitwy. Kluczowe miało być dowodzenie i determinacja.

Pierwsze starcia i nieudane ataki

Polacy po raz pierwszy weszli do miasta jeszcze w styczniu. Pułkownik Dominik Dziewanowski prowadził mały oddział, który przedarł się przez linię obrony i wkroczył do Tczewa.

Prusacy jednak szybko przeszli do kontrataku. Walka zamieniła się w chaotyczne starcia w wąskich uliczkach. Ostatecznie Polacy musieli się wycofać.

Podobnie wyglądały kolejne próby. Prusacy, choć słabsi liczebnie, walczyli z determinacją. Ich pozycje były dobrze przygotowane, a każda próba frontalnego ataku kończyła się krwawymi stratami.

Dąbrowski wiedział, że potrzebuje lepszego planu.

Bitwa pod Tczewem (1807)

23 lutego 1807 roku o świcie nadszedł czas na decydujące uderzenie. Dąbrowski wysłał parlamentariusza, żądając poddania miasta. Major von Both odmówił. Nie miał zamiaru oddawać Tczewa bez walki.

Rozpoczął się ostrzał artyleryjski. Polskie i francuskie działa otworzyły ogień na pruskie pozycje, zmuszając obrońców do wycofania się do centrum miasta. Po kilku godzinach huk armat ucichł – i rozpoczął się szturm.

Piechota polska uderzyła z kilku stron jednocześnie. Mimo zaciekłej obrony, Prusacy nie byli w stanie utrzymać pozycji. W walkach ulicznych raniony został sam generał Dąbrowski, a także jego syn, Jan Michał Dąbrowski. Mimo to, bitwa trwała dalej.

W końcu, po kilku godzinach, obrona pruska załamała się. Garnizon rzucił broń. Tczew został zdobyty.

Skutki i znaczenie bitwy pod Tczewem

Bitwa pod Tczewem nie była największym starciem epoki napoleońskiej, ale jej znaczenie było ogromne.

• Po pierwsze, Polacy udowodnili, że potrafią walczyć na równi z wojskami francuskimi.
• Po drugie, zdobycie Tczewa otworzyło Napoleonowi drogę do Gdańska, który wkrótce znalazł się pod oblężeniem.
• Po trzecie, było to pierwsze duże zwycięstwo wojsk polskich w epoce napoleońskiej – triumf, który podniósł morale i pokazał, że sprawa polska nadal żyje.

Nie był to jeszcze koniec walk. Przed Polakami czekały kolejne ciężkie starcia. Ale 23 lutego 1807 roku pod Tczewem zrobili pierwszy krok.

Literatura uzupełniająca:

·       Andrzej Nieuważny, Wielka wojna w małym mieście. Boje o Tczew w lutym 1807 roku, Pelplin 2009.

·       Edwin Rozenkranz, Dzieje Tczewa, Koszalin 1999.