Czeski książę, który upokorzył Polskę. Do dziś o tym pamiętamy
Brzetysław I był władcą, który nie uznawał kompromisów. W młodości porwał kobietę, którą chciał poślubić. W wieku dojrzałym upokorzył Polskę, rabując jej świętości, a przez całe życie próbował zbudować imperium, zdolne przeciwstawić się cesarstwu. Brzetysław był jednym z najbardziej ambitnych i niepokornych książąt Czech, a jego rządy obfitowały w brawurowe działania.
Przeniesienie szczątków biskupa Wojciecha do Pragi
Młodość Brzetysława I
Brzetysław I nie miał prawa do tronu. Był nieślubnym synem czeskiego księcia Oldrzycha i chłopki Bożeny. W czasach, gdy dynastyczne małżeństwa decydowały o przyszłości państw, jego pochodzenie było poważnym problemem. Nie przeszkodziło mu to jednak w zdobyciu władzy. I to w spektakularnym stylu!
Jako młody książę zakochał się w Judycie, córce Henryka ze Schweinfurtu. Problem w tym, że dziewczyna została przeznaczona do życia zakonnego. Brzetysław nie zamierzał się tym przejmować. Porwał ją z klasztoru w Schweinfurcie, a następnie poślubił!
Był to skandal, ale i dowód na to, że władza nie będzie dla niego jedynie pasywną schedą. Brzetysław bowiem zamierzał ją zdobywać i utrzymywać na własnych zasadach.
Najazd, który wstrząsnął Polską
Czechy w połowie XI wieku znajdowały się w cieniu potężniejszych sąsiadów, Rzeszy i Polski. Brzetysław I postanowił to zmienić. W 1038 roku wykorzystał chaos w Polsce po wygnaniu Kazimierza Odnowiciela i ruszył na północ.
Wyprawa była błyskawiczna i brutalna. Czesi zdobyli Kraków, Poznań, a w końcu Gniezno. Zabrali stamtąd wszystko, co miało wartość, a przede wszystkim relikwie św. Wojciecha, które Brzetysław sprowadził do Pragi.
Brzetysław I wiedział, co robi. Dzięki temu Praga stała się religijnym i symbolicznym centrum Słowiańszczyzny, a Czechy zyskały na prestiżu.
Dla Polski była to totalna katastrofa. Utrata relikwii podważyła autorytet władzy, a sam kraj pogrążył się w jeszcze większym kryzysie. Musiało minąć wiele lat, zanim Piastowie podnieśli się z tej klęski.
Nieudana próba stworzenia imperium
Po powrocie z Polski Brzetysław znajdował się u szczytu potęgi. Chciał wykorzystać swój sukces do stworzenia silnego, niezależnego państwa, które mogłoby przeciwstawić się Niemcom.
Jego plan był ambitny. Chciał bowiem scentralizować władzę i wprowadzić zasadę, według której tron czeski miał przechodzić na najstarszego męskiego członka dynastii.
To miało zapobiec bratobójczym walkom o władzę. Reforma była logiczna, ale nie spodobała się czeskim możnym, którzy widzieli w niej zagrożenie dla własnych interesów.
Dodatkowo cesarz Henryk III nie zamierzał pozwolić Brzetysławowi na zbytnią niezależność. W 1041 roku cesarska armia ruszyła na Czechy, zmuszając Brzetysława do uznania zwierzchnictwa niemieckiego. Ambitne plany władcy zaczęły się kruszyć.
Reformy i ostatnie lata panowania
Mimo porażek na arenie międzynarodowej Brzetysław nie zrezygnował z umacniania Czech od środka. Przeprowadził szeroko zakrojone reformy administracyjne i kościelne. Jego słynne "Statuty Brzetysława" zakazywały pogańskich praktyk, regulowały kwestie obyczajowe i umacniały rolę chrześcijaństwa.
Władca zadbał też o obronę granic, rozbudowując system grodów i wprowadzając bardziej zorganizowaną administrację. Czechy pod jego panowaniem stały się bardziej zwarte i lepiej zarządzane.
Brzetysław zmarł w 1055 roku, pozostawiając po sobie kraj silniejszy, ale wciąż zależny od cesarstwa. Jego synowie szybko zaczęli walkę o władzę, co osłabiło Czechy na kolejne dekady.
Literatura uzupełniająca:
· Labuda G., Brzetysław I, [w:] "Słownik Starożytności Słowiańskich" 1 (1961).
· Martla-Kozłowska M., Pierwsi Przemyślidzi i ich państwo (od X do połowy XI wieku). Ekspansja terytorialna i jej polityczne uwarunkowania, Poznań 2008.
