Czy górniczemu gigantowi grozi bankructwo? Zarząd odpowiada: "Analizowane są różne warianty"

Jastrzębska Spółka Węglowa jest największym w Europie producentem węgla koksowego, wykorzystywanego do produkcji stali. Zatrudnia ponad 30 tysięcy osób. W 2024 roku węgiel koksowy po raz czwarty uzyskał status surowca krytycznego dla europejskiej gospodarki, a więc mającego ogromne znaczenie gospodarcze obarczone ryzykiem przerwania dostaw ze względu na wysoką koncentrację ich produkcji poza Unią Europejską.

Jednak od dłuższego czasu notuje ogromne straty. W 2024 roku było to 7,3 mld zł (na taki wynik wpływ miało głównie ujęcie odpisu aktualizującego wartość niefinansowych aktywów trwałych w łącznej wysokości 6,4 mld zł). Natomiast pierwszy kwartał 2025 roku zamknięto ze stratą 1,36 mld zł. Jak informuje spółka, "bardzo istotny wpływ na wynik miało ujęcie odpisu aktualizacyjnego wartości niefinansowych aktywów trwałych w wysokości 648 mln zł, związanego ze styczniowym pożarem w kopalni Knurów-Szczygłowice Ruch Szczygłowice".

Spółka boryka się z dekoniunkturą na rynku węgla, niskim wydobyciem będącym pokłosiem katastrof i podziemnych pożarów, przy wysokich kosztach stałych (np. rosnący w ostatnich latach fundusz wynagrodzeń).

W związku z trudną sytuacją od kilkunastu miesięcy zarząd JSW regularnie sięga po środki zgromadzone "na czarną godzinę". Tak jak 11 czerwca, kiedy rada nadzorcza pozytywnie zaopiniowała wniosek zarządu o sięgnięcie po 200 mln zł ze specjalnego funduszu, który powstał w czasach koniunktury. - Środki uzyskane z tytułu umorzenia Certyfikatów Inwestycyjnych FIZ zostaną wykorzystane zarówno na cele związane z bieżącą działalnością Spółki, jak i na realizację działalności inwestycyjnej - informuje spółka. Tylko w 2025 roku wykorzystano 2,85 mld zł. W ubiegłych 12 miesiącach rada nadzorcza zezwoliła na sięgnięcie po 1,99 mld zł. W "zapasie" pozostaje ok. 1,11 mld zł. Tej rezerwy może zabraknąć już po wakacjach.

Co później? - W związku z obserwowaną od ubiegłego roku trudną sytuację finansową i płynnościową, JSW nie zakłada możliwości pozyskania nowych środków od instytucji finansujących. Spółka będzie realizowała działalność ze środków pochodzących z bieżącej działalności, optymalizacji majątku przy jednoczesnym ograniczeniu kosztów i wydatków inwestycyjnych - informuje zarząd JSW.

Jeden z akcjonariuszy zapytał wprost o to, czy spółce grozi bankructwo.

- Sytuacja finansowa Spółki wymaga działań naprawczych i takie działania zostały podjęte. Spółka wdraża przyjęty Plan Strategicznej Transformacji, którego celem jest poprawa sytuacji operacyjnej i finansowej. W okresie realizacji Planu Spółka koncentruje swoje działania w obszarach wskazanych w Planie, tj. realizację inicjatyw w czterech kluczowych blokach: 3 z 10 poprawa efektywności wydobycia, optymalizacja procesów zakupowych, racjonalizacja wydatków inwestycyjnych i optymalizacja funkcji wsparcia - odpowiedział zarząd JSW.

I dodano. - Niemniej jednak analizowane są różne warianty działalności i rozwoju w przyszłości, które będą adekwatne do sytuacji Spółki oraz otoczenia makroekonomicznego.

Spółka zaznacza, że kluczowy jest Plan Strategicznej Transformacji. Jak podkreślono, nie zakładał on natychmiastowych efektów poprawiających sytuację gotówkową spółki. Jest to plan długoterminowy. - Niemniej jednak należy podkreślić, iż w wyniku prowadzonych działań oszczędnościowych oraz sukcesywnego wdrażania PST realizowane obecnie poziomy umorzeń są niższe niż w poprzednich miesiącach i niższe niż zakładano - słyszymy.

Kilka dni temu Reprezentatywne Związki Zawodowe w JSW napisały list do pracowników spółki. Ostrzeżono w nim, że we wrześniu mogą pojawić się trudności z wypłatą pensji dla pracowników.

Jednocześnie zaapelowano do przewodniczących Kubów Parlamentarnych Sejmu i Senatu RP o objęcie tej spółki i jej pracowników ochroną w nowelizacji ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego.

Zwracają uwagę na bardzo trudną sytuację górniczego giganta, który "od miesięcy balansuje na krawędzi upadłości". Dlatego z niedowierzaniem i oburzeniem przyjęto brak JSW w ustawie. Na jej mocy możliwe jest "odchudzenie" załogi i obniżenie kosztów stałych. Ustawa umożliwi górnikom przechodzenie na urlopy górnicze, korzystanie z odpraw, programy przekwalifikowania, a działania mają być finansowane z budżetu państwa.

Związkowcy zwrócili się również do polityków o objęcie specjalnym nadzorem JSW. Ich zdaniem obecna sytuacja spółki, to wynik działań kolejnych rządów, błędnych inwestycji i złej polityki kadrowej. Związki zaapelowały także do wsparcia działań na rzecz zwrócenia spółce 1,6 mld zł tzw. składki solidarnościowej.

Od kilku miesięcy Zarząd JSW wdraża Plan Strategicznej Transformacji, który ma na celu poprawę kondycji finansowej spółki. Dokument zakłada realizację zadań w czterech kluczowych blokach: poprawa efektywności wydobycia, optymalizacja procesów zakupowych, racjonalizacja wydatków inwestycyjnych i optymalizacja funkcji wsparcia. Wszystkie działania w tych obszarach zgodnie z Planem Strategicznej Transformacji mają do końca roku 2027 przynieść spółce szacowane 8,5 mld zł pozytywnych skutków finansowych. Pierwsze efekty są pozytywne.

- Mamy widoczne kolejne, bardzo konkretne efekty Planu Strategicznej Transformacji. Oprócz wcześniej raportowanych działań realizujemy Plan, który poprawia efektywność i finanse, porządkuje i upraszcza funkcjonowanie całej Grupy. Ten kierunek będziemy kontynuować – mówi Ryszard Janta, prezes zarządu JSW.

W kwietniu tego roku uruchomiono Pilotaż Motywacyjny na pięciu wybranych ścianach wydobywczych. Na koniec maja osiągnięte efekty odpowiadały założeniom – wydobyto ponad 277 tys. ton węgla więcej niż zakładano, a postęp prac w objętych pilotażem przodkach przekroczył ponad 600 metrów wyrobisk. Dlatego projekt został rozszerzony o 12 kolejnych – strategicznych przodków. Efekty Pilotażu osiągnięte w czerwcu, według wstępnych szacunków przyniosły również wymierne korzyści. 

W JSW, poza zwiększaniem produkcji, realizowane są również skuteczne działania oszczędnościowe. W obszarze zakupów, działania w ramach Planu Strategicznej Transformacji przyniosły do 22 maja realne oszczędności na poziomie ponad 307 mln zł, co stanowi aż 85 proc. zakładanej kwoty na cały 2025 rok. W obszarze inwestycji efekty są jeszcze bardziej imponujące — oszczędności przekroczyły już 1,2 mld zł. Aktualnie trwają prace nad dalszą optymalizacją: nakładów na zbrojenia, wyrobiska ruchowe oraz pozostałych wydatków inwestycyjnych.

Na koniec kwietnia tego roku, decyzją Zarządu JSW w ramach Planu Strategicznej Transformacji uruchomiono inicjatywę mającą na celu zoptymalizowanie i oszczędne gospodarowanie zakupami materiałowymi w kopalniach. Pierwsze efekty wdrożonych działań są obiecujące. W okresie od uruchomienia inicjatywy do połowy czerwca zaoszczędzono w ten sposób około 29 mln złotych. 

W czerwcu zarząd JSW powołał komisję ds. oceny zasadności dalszej realizacji w zakresie wskazanych umów. Do jej zadań między innymi przegląd aktualnie zawartych przez Spółkę umów oraz ocena zasadności realizacji nowych wniosków zakupowych. Głównym celem jest realizacja inicjatywy „Bieżąca weryfikacja i kontrola wydatków zakupowych” stanowiąca ważny element Planu Strategicznej Transformacji. Dzięki temu JSW lepiej zarządza kosztami i podejmuje bardziej świadome decyzje inwestycyjne.

Jak słyszymy, w całej grupie kapitałowej JSW trwają intensywne prace nad aktualizacją kodeksu, który określa zasady współpracy i funkcjonowania spółek. Równolegle prowadzona jest analiza i uproszczenie polityk, procedur oraz systemu raportowania, co ma pozwolić na eliminację zbędnej biurokracji i stworzenie bardziej przejrzystych reguł działania. Prowadzony jest również przegląd systemu raportowania, aby wyeliminować dublowanie się przekazywanych informacji. System ma być prosty i jednolity.

Ponadto w maju i czerwcu rozpoczęto prace nad wdrożeniem zasad open-book oraz standaryzacji cen w umowach z wybranymi spółkami zależnymi. Celem tych działań jest poprawa efektywności finansowej i operacyjnej całej Grupy Kapitałowej JSW. Do tego zadania powołane zostały specjalne zespoły robocze złożone z pracowników Jastrzębskiej Spółki Węglowej oraz przedstawicieli spółek z Grupy.

- Ich zadaniem jest analiza danych niezbędnych do opracowania nowego modelu cenowego oraz nowej kalkulacji kosztów wewnątrz Grupy Kapitałowej JSW. Spośród 11 spółek z Grupy na podstawie kryteriów wielkości i istotności, wybrano osiem do przeprowadzenia szczegółowej analizy i podzielono je na dwie grupy. W maju rozpoczęły się prace pierwszej grupy, obejmującej spółki: JZR, PBSz, JSW Szkolenie i Górnictwo oraz JSW IT Systems. Zespoły robocze odbyły już pierwsze spotkania i prowadzą bieżące działania analityczne. Docelowym rezultatem prowadzonych prac będzie przygotowanie nowego typu umów opartych na zasadzie open-book, które umożliwią przejrzyste i efektywne rozliczanie się wewnątrz Grupy Kapitałowej JSW - informuje JSW.

W związku z trudną sytuacją JSW zwróciło się do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o zwrot tzw. składki solidarnościowej, czyli dodatkowego podatku nałożonego kilka lat temu tylko na tę spółkę. Chodzi o 1,6 mld zł, które - w opinii prawników - należało wpłacić z powodu niekonstytucyjnych przepisów. Jak dotąd, nie udało się odzyskać pieniędzy. JSW zapowiada dalsze działania, a w razie konieczności zwrócenie się do sądu. Środki pozwoliłyby nieco poprawić sytuację finansową górniczego giganta.