Konie słynnych wodzów. Nie tylko Kasztanka Piłsudskiego

To chyba najsłynniejszy koń starożytności. Jego posiadaczem był Aleksander III Wielki. Imię Bucefał dosłownie znaczy "byczogłowy". Nazwa ta nawiązywała zapewne do charakterystycznego kształtu czaszki tego konia.

Aleksander Wielki nabył Bucefała od hodowcy Filonikosa z Tesalii za gigantyczną jak na tamte czasy kwotę 13 talentów. Istnieje wersja, że początkowo konia zamierzał kupić ojciec Aleksandra, Filip II, jednak ostatecznie zrezygnował z tego zamysłu, ponieważ Bucefał był nieujarzmiony i za każdym razem zrzucał ze swego grzbietu wszystkich śmiałków, próbujących go dosiąść. Według Plutarcha, Bucefała okiełznał dopiero 12-letni Aleksander. Wierzchowiec stał się odtąd jego wiernym towarzyszem broni.

Sugeruje się, iż swój chrzest bojowy Bucefał odbył podczas słynnej bitwy pod Cheroneją (338 r. p.n.e.), gdzie Aleksandrowi przyszło dowodzić jazdą swego ojca. Później Aleksander już jako król brał swego ulubieńca na wszystkie wyprawy wojenne. I tak Bucefał uczestniczył w wielkich bitwach nad rzeką Granik, pod Issos i Gaugamelą, podczas których rozbito perskie imperium Achemenidów.

Życie Bucefała u boku jednego z największych wodzów starożytności nie było usłane różami. Przynajmniej kilka razy odnosił obrażenia w trakcie zmagań bitewnych. Za każdym jednak razem wychodził z opresji, gdyż jego pan bardzo o niego dbał.

Bucefał razem z Aleksandrem Wielkim brał także udział w kampanii indyjskiej z 326 r. p.n.e. Niestety podczas jednej z bitew (nad rzeką Hydaspes) został ciężko raniony, po czym padł martwy. Jak podają źródła, wódz macedoński bardzo przeżył śmierć swego rumaka i chcąc odpowiednio go uhonorować, odprawił mu uroczysty pogrzeb, a następnie założył na jego cześć miasto Bukefala.

Na grzbiecie Pałasza jeździł wielki polski wódz i król zarazem Jan III Sobieski. Był to silny rumak o kolorze jasnobrązowym. Jego wytrzymałość nie znała chyba granic. W ciągu sześciu dni potrafił przebyć prawie 400 kilometrów i w międzyczasie stoczyć kilka zwycięskich bitew.

Pałasz razem z królem brał udział w wyprawie z 1683 roku. Pomógł wówczas królowi przepędzić Turków spod Wiednia oraz, co ważniejsze, uratował mu życie w bitwie pod Parkanami, stoczonej niedługo po batalii wiedeńskiej.

Pałasza upamiętnił słynny malarz Jan Matejko na obrazie "Sobieski pod Wiedniem". Koń znajduje się w centrum ekspozycji i ma na swym wierzchu wydającego rozkazy zwycięskiego wodza.

Napoleon Bonaparte, uznawany powszechnie za "boga wojny", również miał swojego ulubionego konia. Nazywał się Marengo. Towarzyszył cesarzowi od 1799 roku.

Marengo był niewysokim, siwym arabem. Odpowiadało to w zupełności Napoleonowi, który również był niski. Wzrost konia i jego pana paradoksalnie sprawiał, iż zawsze byli świetnie widoczni na polu bitwy.

Wierzchowiec Napoleona był ranny co najmniej osiem razy. Uczestniczył w wielkich bataliach cesarza pod Austerlitz, Jeną, Wagram i Waterloo. Po przegranej Bonapartego w ostatniej z wymienionych bitew, Marengo został przetransportowany przez zwycięzców do Anglii. Następnie sprzedano go kapitanowi Williamowi Angersteinowi.

Marengo przeżył Napoleona, zmarłego w 1821 roku, o 10 lat. Zdechł z powodu starości na farmie Norfolk w wieku 38 lat. Obecnie można obserwować szkielet wierzchowca w muzeum w Sandhurst. Ciekawostką jest to, że jest on pozbawiony jednego z kopyt, które przerobiono na tabakierkę.

Kasztanka to ulubiona klacz marszałka Józefa Piłsudskiego. Jak sądzą znawcy zagadnienia, żyła ponad 20 lat, zaś Józef Piłsudski dosiadł ją po raz pierwszy latem 1914 roku. Z kolei po raz ostatni marszałek przejechał się na grzbiecie Kasztanki 11 listopada 1927 roku w trakcie defilady w Warszawie.

Kasztanka wiernie towarzyszyła swemu właścicielowi podczas rozlicznych bitew i kampanii wojennych. Niedobrze znosiła huk ognia artyleryjskiego, tuląc się do swego pana w trudnych chwilach. Po zakończeniu I wojny światowej Kasztanka znalazła się najpierw w 1. Pułku Szwoleżerów w Warszawie, a następnie w 7. Pułku Ułanów Lubelskich w Mińsku Mazowieckim.

Koń Józefa Piłsudskiego zdechł w listopadzie 1927 roku, dwa dni po przewiezieniu go do koszar w Mińsku Mazowieckim. Nie wytrzymał trudów podróży, podczas której doznał poważnych obrażeń wewnętrznych. Kasztankę próbowali wprawdzie postawić na nogi weterynarze, ale w ostatecznym rozrachunku sztuka ta im się nie powiodła.

Leśniewski S., Sobieski, Lew, który zapłakał, Kraków 2020.

Radziejowski P., Bucefał [http://www.histurion.pl/historia/starozytnosc/grecja/bucefal.html].

Ramark R., Konie sławnych wodzów, Od Aleksandra Wielkiego do Józefa Piłsudskiego [https://naszemiasto.pl/konie-slawnych-wodzow-od-aleksandra-wielkiego-do-jozefa/ar/c8-4467566].