Kto wymyślił grilla? Historia, która zaskakuje

Święty Wawrzyniec (Laurencjusz z Rzymu) urodził się ok. 225 roku w Hiszpanii. Był jednym z siedmiu diakonów Kościoła rzymskiego za pontyfikatu papieża Sykstusa II. Jako diakon zarządzał majątkiem kościelnym i opiekował się ubogimi, co przyniosło mu szacunek, ale i przysporzyło wrogów wśród władz cesarstwa.

W 258 roku podczas prześladowań chrześcijan za panowania cesarza Waleriana papież Sykstus II został stracony, a Wawrzyniec – jako zarządca kościelnego majątku – został aresztowany.

Według legendy, zanim został pojmany, Wawrzyniec rozdał cały majątek Kościoła ubogim, a gdy prefekt Rzymu zażądał wydania skarbów, święty wskazał na biednych i chorych: "Oto są prawdziwe skarby Kościoła". Ten akt odwagi i buntu rozsierdził władze, które skazały go na wyjątkowo okrutną śmierć.

Najbardziej znanym atrybutem świętego Wawrzyńca jest ruszt, na którym miał zostać upieczony żywcem. Według przekazów, po torturach i biczowaniu, rozciągnięto go na żelaznym ruszcie i powoli przypiekano nad ogniem.

Legenda głosi, że nawet w trakcie tej męki Wawrzyniec zachował poczucie humoru – miał powiedzieć do oprawców: "Widzicie, że moje ciało jest już dosyć przypieczone – obróćcie mnie na drugą stronę!".

Warto jednak podkreślić, że historyczność tej sceny jest wątpliwa. Część badaczy sugeruje, że legenda o "upieczeniu" mogła powstać przez pomyłkę językową – łacińskie "passus est" (ucierpiał) mogło zostać błędnie odczytane jako "assus est" (został upieczony). Niemniej jednak, motyw rusztu na trwałe związał się z ikonografią świętego Wawrzyńca.

Już w IV wieku kult św. Wawrzyńca był bardzo popularny – na cmentarzu przy Via Tiburtina w Rzymie obchodzono jego święto, a wkrótce rozprzestrzeniło się ono na całą Europę.

Wawrzyniec stał się patronem nie tylko ubogich, ale też piekarzy, kucharzy, bibliotekarzy oraz osób cierpiących na choroby reumatyczne i poparzenia. Wzywano go na pomoc podczas pożarów, a według legendy miał co piątek schodzić do czyśćca, by wybawić choć jedną duszę.

W Polsce kult świętego był szczególnie żywy na Mazowszu, Śląsku i w Beskidach. W ikonografii przedstawiano go w stroju diakona, z rusztem, palmą męczeństwa i często księgą lub workiem z jałmużną.

Wokół święta Wawrzyńca (10 sierpnia) narosło wiele zwyczajów ludowych. W północnej części Mazowsza i na Kurpiach palono ogniska podobne do świętojańskich, mające chronić przed złem i chorobami.

Najbardziej widowiskowe są tzw. "wawrzyńcowe hudy" w Beskidzie Żywieckim – wysokie, ażurowe konstrukcje z drewna, które podpalano w wigilię święta. Huda mogła mieć nawet 20–30 metrów wysokości i musiała być zapalona jedną zapałką – ogień miał oczyszczać i chronić społeczność.

W tradycji zachowały się też opowieści o wypalaniu jałowców i innych roślin, co miało symbolizować walkę z zarastaniem pastwisk i złymi mocami. Dziś te zwyczaje przetrwały głównie jako elementy folkloru i atrakcji turystycznych, ale ich korzenie sięgają głębokiej przeszłości.

Współczesne grillowanie to nie tylko sposób przygotowania jedzenia, ale i ważny rytuał społeczny. Spotkania przy grillu łączą ludzi, tworzą wspólnotę i pozwalają pielęgnować tradycje – nawet jeśli nie zdajemy sobie sprawy z ich dawnych korzeni. Obracając kiełbaski na ruszcie, warto wspomnieć św. Wawrzyńca i jego legendarny dystans do własnego losu!