Małopolskie: Najlepsze gminy wybrane. Wyniki rankingu FRDL MISTiA

Ideą Rankingu Gmin Małopolski jest identyfikacja i promowanie gmin wyróżniających się pod względem zrównoważonego rozwoju i poziomu jakości życia. Uczestniczą w nim wszystkie gminy województwa małopolskiego z wyłączeniem miast na prawach powiatu: Krakowa, Tarnowa i Nowego Sącza.

- Ranking Gmin Małopolski to dla nas nie tylko liczby i wskaźniki. To wieloletnia obserwacja, jak samorządy - często w bardzo różnych warunkach - potrafią budować dobrą jakość życia mieszkańców. Każda gmina ma inną historię, inny punkt startu, inne możliwości, a mimo to wszystkie mierzą się z tymi samymi wyzwaniami. Ranking pozwala zobaczyć, gdzie jesteśmy jako region i w którą stronę zmierzamy. Jest narzędziem do rozmowy - nie o rywalizacji, ale o odpowiedzialnym rozwoju - mówi Wojciech Odzimek, dyrektor FRDL MISTiA.

Tegoroczna gala odbyła się z udziałem najważniejszych przedstawicieli władz krajowych i regionalnych. W wydarzeniu uczestniczyli Wojewoda Małopolski Krzysztof Jan Klęczar, Marszałek Województwa Małopolskiego Łukasz Smółka oraz Wicemarszałek Województwa Małopolskiego Witold Kozłowski, którzy podkreślili znaczenie rankingu dla wzmacniania jakości działań samorządów oraz budowania spójnej, współpracującej Małopolski.

W tegorocznej edycji miejsca na podium zajęły:

• I miejsce - Gmina Wielka Wieś
• II miejsce - Miasto i Gmina Niepołomice
• III miejsce - Gmina Michałowice

Każda z tych gmin ma swoją specyfikę i inną ścieżkę rozwoju. Wielka Wieś od lat konsekwentnie inwestuje w przestrzeń publiczną i usługi komunalne.

Niepołomice dynamicznie rozwijają gospodarkę, przyciągają inwestorów i dbają o ofertę dla mieszkańców.

Michałowice stawiają na zrównoważony rozwój, łącząc wysoki przyrost demograficzny z inwestycjami w edukację i infrastrukturę.

To nie przypadkowe sukcesy, ale efekt pracy i długofalowej strategii.

Tegoroczna edycja rywalizacji przynosi nowość: cztery osobne kategorie dla gmin funkcjonujących w odmiennych uwarunkowaniach. Dzięki temu można sprawiedliwiej porównywać gminy, które rozwijają się w bardzo różnych realiach.

• Gmina miejska pozaaglomeracyjna - Jordanów
• Gmina miejsko-wiejska pozaaglomeracyjna - Muszyna
• Gmina wiejska pozaaglomeracyjna - Mucharz
• Gmina aglomeracyjna - Wielka Wieś

Ta zmiana bardzo dużo mówi o regionie. Gminy położone poza aglomeracją często muszą radzić sobie z odpływem mieszkańców, ograniczoną bazą podatkową lub większymi kosztami świadczenia usług publicznych. Z kolei gminy aglomeracyjne zmagają się z presją urbanizacji, rosnącymi potrzebami inwestycyjnymi i szybkim tempem zmian. Osobne kategorie pozwalają docenić wysiłki każdego z tych typów jednostek.

Zgodnie z wynikami rankingu, w każdym powiecie znalazła się jedna gmina, która w swoim kontekście pokazała najlepsze wyniki. Warto podkreślić, że nie zawsze są to jednostki największe czy najbardziej zamożne, często liderami zostają gminy średnie albo mniejsze, które potrafią świetnie gospodarować zasobami i konsekwentnie realizować swoje strategie.

Lista liderów powiatowych obejmuje gminy o bardzo różnych profilach: od dynamicznych ośrodków miejskich, przez uzdrowiska, po małe gminy wiejskie, które mądrze inwestują w edukację, kulturę, środowisko i jakość przestrzeni.

Zgodnie z wynikami zaprezentowanymi podczas gali, najlepszymi gminami w poszczególnych powiatach zostały:

• Powiat bocheński - Gmina Trzciana
• Powiat brzeski - Gmina Gnojnik
• Powiat chrzanowski - Gmina Babice
• Powiat dąbrowski - Gmina Olesno
• Powiat gorlicki - Miasto i Gmina Bobowa
• Powiat krakowski - Gmina Wielka Wieś
• Powiat limanowski - Miasto Mszana Dolna
• Powiat miechowski - Gmina Gołcza
• Powiat myślenicki - Gmina Siepraw
• Powiat nowosądecki - Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna
• Powiat nowotarski - Gmina Szaflary
• Powiat olkuski - Miasto Bukowno
• Powiat oświęcimski - Miasto i Gmina Zator
• Powiat proszowicki - Gmina Radziemice
• Powiat suski - Miasto Jordanów
• Powiat tarnowski - Gmina Pleśna
• Powiat tatrzański - Miasto Zakopane
• Powiat wadowicki - Gmina Mucharz
• Powiat wielicki - Miasto i Gmina Niepołomice

Ranking Gmin Małopolski od szesnastu lat jest jednym z najważniejszych projektów analitycznych realizowanych przez nasz ośrodek - nie tylko dlatego, że daje syntetyczny obraz kondycji samorządów w regionie, ale przede wszystkim dlatego, że wywołuje bardzo konkretną i potrzebną dyskusję o jakości zarządzania publicznego. Co roku przekonujemy się, że dla wielu włodarzy, radnych czy urzędników jest to moment, w którym mogą na chwilę "złapać dystans" i spojrzeć na swoje działania z perspektywy danych, faktów i porównań z innymi.

Zestawienie, choć powstaje w oparciu o twarde wskaźniki, ma w sobie coś niezwykle ludzkiego - bo za każdym wynikiem kryje się praca zespołów, decyzje inwestycyjne, rozwiązywanie codziennych problemów mieszkańców, a nierzadko też odwaga do zmian i wizja rozwoju na kolejne lata.

Rzetelność oparta na danych, ale zrozumiała narracja

Tym, co wyróżnia ranking, jest jego pełne oparcie na statystyce publicznej. To nie jest zestawienie, które można "wygrać" dobrą promocją, efektowną inwestycją medialną czy chwilowym skokiem jednego wskaźnika. To ranking stabilny, oparty na 25 miernikach, które są tak skonstruowane, aby w sposób możliwie całościowy pokazać sytuację samorządu: od finansów, przez demografię i gospodarkę, aż po edukację, infrastrukturę i kwestie środowiskowe.

W tym roku dodatkowo rozszerzyliśmy zestaw wskaźników o szersze wykorzystanie Systemu Monitorowania Usług Publicznych. To ważny krok, bo SMUP powoli staje się ogólnopolskim standardem oceny jakości usług lokalnych. Dzięki temu ranking jeszcze lepiej oddaje to, co mieszkańcy realnie odczuwają na co dzień - dostępność usług, ich jakość, inwestycje w kluczowe obszary oraz stabilność finansową, bez której nie da się podejmować odważnych decyzji.

Wszystkie te zmiany mają jeden cel: aby rarnking był narzędziem, które nie tylko porządkuje dane, ale także inspiruje i wspiera samorządy w podejmowaniu decyzji.

Samo zestawienie ma być początkiem rozmowy - nie o tym, kto jest najlepszy, ale o tym, jakie podejścia, kierunki i praktyki warto rozwijać.

Dlaczego pełna inkluzywność ma znaczenie?

W Rankingu znalazły się wszystkie małopolskie gminy, z wyjątkiem miast na prawach powiatu. Ta zasada - stosowana konsekwentnie od 2010 roku - pozwala spojrzeć na region w sposób znacznie bardziej sprawiedliwy. Gminy mniejsze, oddalone od głównych szlaków komunikacyjnych, czy działające w trudnych warunkach demograficznych mają tu takie samo miejsce jak większe, prężne jednostki z aglomeracji.

Dzięki temu ranking nie tylko "pokazuje liderów", ale też ujawnia potencjał gmin, które w przestrzeni medialnej rzadko mają szansę zaistnieć. Wiele takich jednostek, mimo niewielkich budżetów czy trudniejszych baz wyjściowych, umiejętnie inwestuje w usługi publiczne, poprawia dostępność edukacyjną, rozwija infrastrukturę lub dba o lokalne środowisko.

Z perspektywy regionu takie przykłady mają ogromną wartość - pokazują, że rozwój lokalny nie jest domeną tylko najbogatszych i największych. Często to właśnie mniejsze samorządy, dobrze zarządzane i blisko mieszkańców, stają się liderami w swoich kategoriach.

Metodologia - przejrzysta i użyteczna

Pozycja gminy w rankingu wynika z wartości wskaźnika syntetycznego, który łączy:

• dane finansowe i inwestycyjne,
• wyniki dotyczące przedsiębiorczości i lokalnej gospodarki,
• mierniki demograficzne i społeczne,
• elementy infrastruktury technicznej i społecznej,
• wskaźniki środowiskowe i przestrzenne,
• dane SMUP

Taki układ pozwala spojrzeć na gminę jako na system - nie na pojedynczy wymiar, ale na całość działań. Od lat trzymamy się czterech filarów rankingu:

• Otwartości - wszystkie gminy mają równe miejsce.
• Obiektywizmu - opieramy się tylko na danych publicznych.
• Przejrzystości - zestaw wskaźników jest jasno opisany.
• Apolityczności - decyzje o metodologii i ocenie podejmują eksperci, nie instytucje polityczne.

To właśnie te zasady sprawiają, że ranking jest chętnie wykorzystywany przez wójtów i burmistrzów, radnych, a także instytucje planujące polityki regionalne.

Ta różnorodność jest jednym z najcenniejszych elementów rankingu - pokazuje, że rozwój może iść różnymi drogami.

Dlaczego ranking jest ważny dla regionu?

Ranking nie jest projektem "na półkę". Samorządy realnie z niego korzystają, traktując go jako źródło wiedzy o własnych wynikach i kierunkach rozwoju. Służy im do analizy osiągnięć z poprzednich lat oraz do wyłaniania obszarów, które wymagają wzmocnienia. Umożliwia także porównanie swojej sytuacji z innymi gminami w regionie, co często staje się impulsem do nowych inicjatyw lub zmian w sposobie zarządzania. Wyniki Rankingu wspierają planowanie inwestycji oraz stanowią ważny materiał przy przygotowywaniu diagnoz na potrzeby aktualizacji lokalnych strategii rozwoju.

W ostatnich latach obserwujemy przy tym wyraźny wzrost zainteresowania samorządów analizami opartymi na danych. Zmieniające się oczekiwania mieszkańców, a także dynamiczne warunki finansowe i demograficzne sprawiają, że potrzebne są narzędzia pozwalające podejmować decyzje nie intuicyjnie, lecz świadomie i odpowiedzialnie. Ranking Gmin Małopolski odpowiada na tę potrzebę - jest nie tylko odzwierciedleniem rzeczywistych działań samorządów, lecz także inspiracją do dalszych kroków i wzmacniania jakości lokalnych polityk publicznych.