Nie słyszy czy nie słucha? Tak odróżnisz zaburzenia słuchu od zaburzeń uwagi

Problemy ze słuchem czy koncentracją? Dr Natalia Czajka podkreśla, że niezależnie od tego, czy dotyczy to słuchu, czy funkcji poznawczych, pierwszym krokiem każdej terapii jest prawidłowo postawiona diagnoza. Objawy zaburzeń uwagi i zaburzeń ośrodkowego przetwarzania słuchowego (CAPD) są do siebie bardzo podobne. U dzieci i dorosłych pojawiają się trudności z koncentracją, szybkie męczenie się podczas zadań słuchowych, rozpraszanie się, problemy z zapamiętywaniem informacji mówionych oraz częste prośby o powtórzenie.

To, do jakiego specjalisty trafi pacjent, często determinuje wstępną diagnozę. Rodzice słyszą więc o "słabym słuchaniu", ADHD, ADD lub o podejrzeniu CAPD. Tymczasem te trudności mogą ze sobą współwystępować albo być mylone. Dlatego tak ważne jest ich rozróżnienie.

Samo badanie słuchu nie kończy diagnostyki. To, co słyszymy, zależy nie tylko od stanu ucha (tzw. słuchu obwodowego), ale także od tego, jak mózg przetwarza dźwięki. Ucho działa jak precyzyjna maszyna, która przekazuje bodźce do mózgu. Dopiero tam - w korze słuchowej - odbywa się analiza: rozpoznawanie wysokości dźwięku, długości, natężenia, ich łączenie i porządkowanie.

Jeżeli obwodowa część słuchu działa prawidłowo, a mimo to pacjent nie radzi sobie ze zrozumieniem mowy, szczególnie w hałasie, problem może leżeć w ośrodkowych procesach przetwarzania słuchowego.

Ekspertka wyróżnia trzy profile kliniczne zaburzeń przetwarzania słuchowego:

1. Zaburzenia na poziomie fonologicznym. Najczęściej dotyczą dzieci z opóźnionym rozwojem mowy, dyslalią oraz trudnościami w czytaniu i pisaniu (dysleksją).
2. Zaburzenia integracji słuchowo-wzrokowej. Spotykane głównie u dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej, które mają trudność w łączeniu bodźców z różnych zmysłów.
3. Zaburzenia uwagi słuchowej i słyszenia w hałasie. To grupa szczególnie często mylona z ADHD lub ADD. Dzieci te potrafią słyszeć prawidłowo, ale mają problem z selekcją informacji dźwiękowych, zwłaszcza jeśli w tle pojawia się hałas.

Dane z szeroko zakrojonych badań przesiewowych prowadzonych wśród uczniów pokazują, że:

• nawet co piąte dziecko ma trudności na poziomie słuchu obwodowego,
• kilka procent populacji doświadcza zaburzeń przetwarzania słuchowego,
• współwystępowanie obu problemów może dotyczyć nawet kilkudziesięciu procent uczniów.

W jednym z programów realizowanych w Warszawie przebadano ponad 33 tys. dzieci. Ponad 2600 uczniów miało trudności wyłącznie w zakresie ośrodkowego przetwarzania słuchowego - problem, który pozostałby niewykryty, gdyby ograniczono się jedynie do oceny "ucho działa czy nie".

Dr Czajka podkreśla, że uwaga to jeden z kluczowych procesów poznawczych i obejmuje m.in.:

• selekcję bodźców (wybieranie tego, co istotne),
• kontrolę i podtrzymywanie koncentracji,
• umiejętność przerzucania uwagi,
• podzielność uwagi.

Zaburzenia uwagi najczęściej objawiają się rozproszeniem, impulsywnością, nadruchliwością lub trudnością w utrzymaniu koncentracji. U części pacjentów rozpoznaje się ADHD lub ADD. Szacuje się, że dotyczy to ok. 11 proc. dzieci i 5-7 proc. dorosłych.

W przypadku podejrzenia centralnego zaburzenia przetwarzania słuchowego (CAPD) diagnostyka odbywa się w zespole specjalistów: otolaryngologa lub audiologa-foniatry, psychologa, pedagoga i logopedy. Obejmuje ona:

• szczegółowy wywiad,
• ocenę otoskopową,
• badania audiologiczne (wykluczające niedosłuch obwodowy),
• testy psychoakustyczne sprawdzające konkretne funkcje słuchowe.

W sytuacji podejrzenia zaburzeń uwagi kluczową rolę odgrywa psychiatra, a także psycholog, pedagog i nauczyciele. Diagnoza obejmuje:

• wywiad i obserwację kliniczną,
• testy psychologiczne,
• kwestionariusze ADHD.

Po prawidłowej diagnozie kolejnym krokiem jest dobranie odpowiedniego postępowania terapeutycznego. Terapia zależy od rodzaju trudności - zupełnie inaczej wygląda w przypadku zaburzeń przetwarzania słuchowego, a inaczej przy problemach z koncentracją uwagi czy ADHD.

Po rozpoznaniu CAPD podstawą terapii jest indywidualnie dobrany trening słuchowy. W razie potrzeby włączani są także dodatkowi specjaliści, tacy jak logopedzi, terapeuci integracji sensorycznej czy pedagodzy.

W przypadku zaburzeń uwagi, w tym ADHD, stosuje się treningi koncentracji, ćwiczenia poznawcze i logiczne, strategie kompensacyjne oraz działania zmniejszające bodźce rozpraszające. Ważnym elementem są także psychoterapia i, w razie potrzeby, farmakoterapia. Istotne jest również prowadzenie właściwej dokumentacji, ponieważ obowiązujące kody ICD mogą wpływać na przyznanie opinii lub orzeczeń pozwalających dostosować warunki nauki.

Ekspertka podkreśla, że diagnoza różnicowa jest kluczowa, ponieważ osoba może zarówno "nie słuchać", jak i "nie słyszeć", a oba problemy mogą współistnieć. Każdy niepokojący objaw warto skonsultować ze specjalistą, aby terapia była skuteczna i adekwatna do rzeczywistego problemu.

Źródło: Nie słyszy czy nie słucha. Zaburzenia słuchu czy uwagi? dr Natalia Czajka - 7. Kongres Zdrowie Polaków