Nowy podatek coraz bliżej. Rząd szykuje plan ratunkowy, ale jest problem

Polska ma być największym beneficjentem unijnego Społecznego Funduszu Klimatycznego. Na lata 2026–2032 do dyspozycji kraju trafić ma aż 65 mld zł. Środki te mają łagodzić skutki rozszerzenia systemu ETS2, który obejmie m.in. transport drogowy. W efekcie ceny paliw wzrosną, a uboższe gospodarstwa domowe mogą mieć ograniczony dostęp do mobilności.

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przekazało już projekt krajowego Planu Społeczno-Klimatycznego (PSK) do konsultacji. Eksperci PSNM, po jego analizie, zwracają uwagę na kluczowe braki, które – ich zdaniem – mogą znacznie ograniczyć skuteczność planowanych działań.

Z całkowitego budżetu PSK jedynie 21 proc. (ok. 3,2 mld euro) przeznaczono na wsparcie transportu drogowego. To aż o 46 proc. mniej niż zaplanowane środki na sektor budynków.

— Dysproporcja jest trudna do zrozumienia, biorąc pod uwagę skalę problemów z dostępnością transportu publicznego w Polsce. Nawet 15 milionów obywateli może być dotkniętych ubóstwem transportowym – zauważa Jan Wiśniewski, dyrektor Centrum Badań i Analiz PSNM.

Szczególne zastrzeżenia budzi pomysł wspierania autobusów niskoemisyjnych napędzanych gazem ziemnym (CNG). PSNM podkreśla, że taka technologia nie wpisuje się w cele unijnej polityki klimatycznej, która zakłada 90 proc. redukcję emisji z transportu do 2050 r.

— Dalsze inwestowanie w autobusy na CNG to marnowanie publicznych pieniędzy na rozwiązania, które już dziś uznawane są za przestarzałe. Może to również skutkować odrzuceniem polskiego PSK przez Komisję Europejską – komentuje Marek Popiołek, dyrektor ds. rozwoju biznesu w PSNM.

PSNM alarmuje również, że projekt pomija wsparcie dla osób korzystających z transportu indywidualnego. Tymczasem w wielu regionach kraju, szczególnie słabo zurbanizowanych, własny środek transportu to jedyna realna opcja dojazdu do pracy, szkoły czy lekarza.

Stowarzyszenie postuluje wprowadzenie programu społecznego leasingu elektryków, wzorowanego na rozwiązaniach francuskich.

— Tylko w ten sposób możemy zapewnić dostępność nowoczesnej mobilności dla osób wykluczonych komunikacyjnie – przekonuje Wiśniewski.

PSNM w swoim stanowisku wzywa resort funduszy i polityki regionalnej do:

• zwiększenia budżetu przeznaczonego na transport drogowy,
• wsparcia rozwoju mikromobilności (rowery, hulajnogi, itp.),
• dofinansowania infrastruktury ładowania w mniejszych gminach (poniżej 50 tys. mieszkańców),
• całkowitego wycofania wsparcia dla pojazdów zasilanych paliwami kopalnymi.

Eksperci zaznaczają, że bez poważnego wsparcia dla nowoczesnych i czystych form mobilności, plan może okazać się nieskuteczny w walce z realnymi problemami społecznymi.

Nowe przepisy w ramach ETS2 mają wejść w życie już w 2027 roku. System ten obejmie gospodarstwa domowe, które zapłacą więcej za ogrzewanie i paliwa. Rządowy projekt ustawy o zasadach realizacji PSK ma trafić pod obrady Rady Ministrów w czwartym kwartale 2025 r.

PSNM apeluje, by wykorzystać czas na poprawę dokumentu i stworzenie realnych mechanizmów przeciwdziałania ubóstwu transportowemu, zanim skutki nowych regulacji odczują miliony Polaków.