O co każdy obywatel i każda rodzina musi zadbać w kontekście zagrożeń

- Przez trzy dni wszyscy obywatele, każde gospodarstwo domowe, powinno przetrwać o własnych siłach. Taki jest obecnie standard europejski - mówi Robert Klonowski, zastępca dyrektora Departamentu Ochrony Ludności i Zarządzania Kryzysowego MSWiA. Pomóc ma w tym przygotowany m.in. przez resort tzw. poradnik kryzysowy. Do końca roku ma on trafi do obywateli.

Zanim to jednak nastąpi każdy obywatel i każda rodzina powinni samodzielnie zadbać o kilka kluczowych kwestii, które pomogą przetrwać różne zagrożenia, zarówno te naturalne, jak i wywołane przez działania człowieka. Oto kilka najważniejszych aspektów.

Każdy obywatel powinien być, przynajmniej w minimalnym stopniu, przygotowany na różne typy zagrożeń oraz znać ich podstawowe rodzaje oraz sposoby zachowania się w danych sytuacjach. Chodzi m.in. o:

• kryzysy zdrowotne (epidemie, pandemie) - warto mieć wiedzę na temat higieny, zapobieganie zakażeniom.
• katastrofy naturalne (powodzie, trzęsienia ziemi) - umiejętności radzenia sobie w trudnych warunkach (np. orientacja w terenie, budowa prowizorycznych schronień).
• ataki terrorystyczne lub wojny - przydatna może być wiedza o zachowaniu w przypadku ewakuacji, unikanie niebezpiecznych miejsc.

Warto również zadbać o podstawową edukację z zakresu obrony cywilnej, czyli np. kursy pierwszej pomocy, kursy zarządzania kryzysowego czy szkolenia z zakresu reagowania w przypadku katastrof. Ponadto pomocne mogą ukazać się taki umiejętności jak: rozpalanie ognia, posługiwanie się mapą i kompasem, podstawy komunikacji awaryjnej (np. alfabet Morse'a) czy zasady bezpieczeństwa w strefie działań wojennych.

Przede wszystkim jednak każda rodzina powinna mieć opracowany plan działania na wypadek zagrożenia. Plan ten powinien obejmować:

• miejsca schronienia - gdzie można się udać w przypadku ewakuacji (np. schrony, miejsca zbiórki),
• drogi ewakuacyjne - ustalenie najbezpieczniejszych tras do schronienia lub tras ucieczki z miejsca zagrożenia,
• kontakt z bliskimi - plan komunikacji w przypadku rozdzielenia się (np. miejsce spotkania),
• dokumenty - zabezpieczenie ważnych dokumentów (np. dowody osobiste, akty urodzenia, polisy ubezpieczeniowe, zapisanie ich offline w telefonie),
• "plecak ewakuacyjny" ("bug-out bag") przygotowany dla każdego członka rodziny

Przydać się mogą również umiejętności obrony siebie i bliskich. Nie może to być broń palna czy biała, ale np. znajomość samoobrony czy zachowanie w tłumie. Warto wyposażyć się również w środki ochrony osobistej (np. kask, kamizelka, maska przeciwpyłowa lub przeciwgazowa).

W każdym domu powinna znaleźć się apteczka pierwszej pomocy, która obejmuje:

• środki opatrunkowe (bandaże, plastry, gaziki),
• leki podstawowe (przeciwbólowe, przeciwgorączkowe),
• leki przyjmowane na stałe,
• urządzenia i narzędzia do udzielania pomocy w nagłych przypadkach (np. nożyczki, termometr),
• instrukcje, jak udzielać pierwszej pomocy w różnych sytuacjach.

Warto mieć w domu zapas wody (na minimum 72 godziny, ok. 3-4 litry na osobę na jeden dzień) oraz długoterminowych zapasów żywności, które mogą wystarczyć na kilka dni lub tygodni. Chodzi o to, aby każda rodzina była w stanie samodzielnie funkcjonować bez pomocy z zewnątrz przez co najmniej trzy dni.

Należy więc zadbać o:

• produkty wysokokaloryczne (np. konserwy, suche prowianty, liofilizowane jedzenie)
• wodę pitną oraz możliwość jej oczyszczania w razie potrzeby (np. tabletki uzdatniające wodę, filtry)
• zapewnienie możliwości przygotowania posiłku bez gazu czy prądu (warto mieć kuchenkę turystyczną i paliwo do niej).

Każda rodzina powinna wiedzieć, gdzie znajdują się najbliższe schrony lub miejsca zbiórki. Jeśli nie ma takiej infrastruktury, można przygotować w domu miejsce, które będzie w miarę bezpieczne w razie zagrożenia (np. piwnica, wnętrze budynku oddzielone od okien ścianą, choć najlepiej dwoma). Warto wyznaczyć również najbezpieczniejsze miejsce w domu, które może służyć za punkt schronienia (najlepiej bez okien, pod poziomem gruntu). Konieczne jest również przygotowanie awaryjnego oświetlenia np. odpowiedniej liczby latarek i baterii do nich.

Obywatele powinni być świadomi potencjalnych zagrożeń, które mogą wystąpić w ich regionie (np. powodzie, burze, awarie systemów energetycznych), oraz znać odpowiednie procedury postępowania. Łączy się z tym również plan i umiejętność odpowiedniego zabezpieczenia własnego mienia i dobytku na wypadek zagrożenia (np. w czasie ewakuacji).

Niezbędne jest zadbanie o ścisłą komunikację z najbliższymi i z władzami. W tym przypadku przyda się radio na baterie (z odpowiednim zapasem baterii) lub inne źródło informacji, które będzie działało niezależnie od zewnętrznych zagrożeń (np. radiotelefon, telefon satelitarny). Można pomyśleć również o włączeniu się do lokalnych systemów alarmowych i powiadamiania. Niezbędna jest również wiedza o rodzajach o sygnałów alarmowych i instrukcjach obrony cywilnej w tym zakresie (3-minutowy modulowany sygnał syreny oznacza zagrożenie, a 3-minutowy sygnał ciągły oznacza brak zagrożenia). Warto również zaopatrzyć się w zapasowe źródła zasilania, takie jak: powerbanki czy ładowarki solarne.

Biorąc pod uwagę, że czas wojny, epidemii czy klęsk żywiołowych może być okresem samotności pomocna mogą okazać się zbudowane wcześniej więzi sąsiedzkie i współpraca w trudnej sytuacji (wspólna organizacja schronień, pomocy, obrony).

Również istotne jest zarządzanie stresem i przygotowanie psychiczne na sytuacje kryzysowe. Powinno się nauczyć technik radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych i stresowych oraz utrzymywania spokoju w trudnych okolicznościach. Pomocne mogą okazać się rozmowy w rodzinie o możliwych scenariuszach zajść (z dziećmi w sposób adekwatny do wieku), ustalić podział zadań: kto odpowiada za co w razie zagrożenia oraz przeprowadzić np. ćwiczenia ewakuacyjne, nawet w formie zabawy.

Warto również przygotować się mentalnie na wszelkie możliwe scenariusze, w tym również na te ekstremalne, jak np. rozważenie ewentualnej okupacji, represji, braku państwa prawa czy też przygotowanie na potrzebę ukrywania się, ucieczki, działania w podziemiu lub cichego oporu. Pomóc w tym może przypomnienie sobie doświadczeń innych wydarzeń (np. wojna w Ukrainie, w Syrii, na Bałkanach, czy też historia II wojny światowej).