Oblężenie Wrocławia 1945. Apokalipsa Festung Breslau
Oblężenie Wrocławia w 1945 roku to jedna z najbardziej dramatycznych i destrukcyjnych bitew końca II wojny światowej. Miasto zamienione w twierdzę, fanatyczna obrona, bezwzględne bombardowania i tragedia tysięcy cywilów – to wszystko sprawiło, że Breslau stał się symbolem bezsensownego zniszczenia. Jak wyglądało oblężenie Wrocławia w 1945 roku?
Niemieccy żołnierze we Wrocławiu w 1945 roku 
Przygotowania do obrony
W sierpniu 1944 roku niemieckie dowództwo ogłosiło Wrocław twierdzą – Festung Breslau. Decyzja ta była reakcją na zbliżającą się Armię Czerwoną i miała wymiar przede wszystkim propagandowy. Miasto miało stać się zaporą na drodze wojsk sowieckich, choć nie dysponowało odpowiednimi fortyfikacjami ani wystarczającym garnizonem.
"To skandal". Nagrała to co działo się przed paczkomatem. Mamy komentarz Inpostu
Na czele obrony stanął generał Johannes Krause, którego później zastąpił Hans von Ahlfen, a następnie Hermann Niehoff. Kontrolę nad ludnością cywilną i aparatem policyjnym sprawował gauleiter Karl Hanke.
Władze nazistowskie rozpoczęły przygotowania do oblężenia, gromadząc zapasy i zwożąc do miasta przemysł z innych części Rzeszy. W styczniu 1945 roku zarządzono przymusową ewakuację większości mieszkańców. Rozkaz dotyczył głównie kobiet, dzieci i osób starszych, które zmuszono do opuszczenia miasta pieszo w ekstremalnych warunkach zimowych. Ewakuacja ta kosztowała życie dziesiątki tysięcy ludzi!
Początek oblężenia Wrocławia
W lutym 1945 roku Armia Czerwona rozpoczęła działania mające na celu okrążenie Wrocławia. 1. Front Ukraiński pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa zamknął pierścień wokół miasta 15 lutego.
Do zdobycia Breslau wyznaczono 6. Armię generała Władimira Głuzdowskiego oraz 5. Armię Gwardii. Niemcy, świadomi nieuchronnej klęski, rozpoczęli wyburzanie całych kwartałów miasta, by utworzyć zapasowe lotnisko na dzisiejszym placu Grunwaldzkim.
Pierwsze dni walk przyniosły intensywny ostrzał artyleryjski i bombardowania, które stopniowo niszczyły kolejne dzielnice. Sowieci zdobywali peryferyjne osiedla, lecz walki o centrum miasta przeciągały się, a obrońcy korzystali z przygotowanych wcześniej schronów i podziemnych korytarzy.
Tragedia ludności cywilnej
Przymusowa ewakuacja, zarządzona przez gauleitera Hankego 20 stycznia 1945 roku, była jednym z najbardziej dramatycznych epizodów oblężenia. Setki tysięcy ludzi wyruszyło pieszo w mrozie, wielu z nich zmarło z wycieńczenia i zimna. W mieście pozostało około 200 tysięcy osób, w tym liczni robotnicy przymusowi i cywile, którzy nie zdążyli lub nie mogli opuścić Wrocławia.
W trakcie oblężenia mieszkańcy byli narażeni na głód, choroby i terror ze strony władz wojskowych. Wykorzystywano ich do budowy umocnień, kopania rowów przeciwczołgowych i gaszenia pożarów. Wielu cywilów ginęło w wyniku bombardowań i ostrzału artyleryjskiego, a także podczas akcji wyburzania domów przez niemieckich saperów.
Codzienność w oblężonym mieście opisywał m.in. ksiądz Paul Peikert, którego dziennik stanowi jedno z najważniejszych świadectw tamtych dni. Jego relacje ukazują skalę cierpienia, chaosu i beznadziei, jaka zapanowała wśród mieszkańców Breslau.
Destrukcja miasta
Wrocław wiosną 1945 roku stał się areną bezprecedensowej destrukcji. Sowieci prowadzili systematyczny ostrzał artyleryjski, wspierany przez masowe naloty bombowe. Największe bombardowanie miało miejsce w nocy z 1 na 2 kwietnia, kiedy to setki radzieckich samolotów zrzuciły bomby na centrum miasta, powodując ogromne zniszczenia i pożary.
Do zniszczeń przyczynili się także sami Niemcy, którzy na rozkaz dowództwa wysadzali w powietrze domy, zabytki i obiekty użyteczności publicznej. Wyburzono m.in. pałac Hatzfeldów, Archiwum Państwowe, wieżę Liebicha oraz wiele kościołów. Wysadzanie budynków miało uniemożliwić przeciwnikowi wykorzystanie ich do obrony oraz stworzyć przestrzeń pod lotnisko.
Po zakończeniu walk szacowano, że około 70% zabudowy miasta legło w gruzach. Wrocław stracił bezpowrotnie wiele cennych zabytków i historycznych dzielnic, a odbudowa trwała przez kolejne dekady.
Obrona Festung Breslau
Obrona Wrocławia była dobrze zorganizowana, choć opierała się przede wszystkim na fanatyzmie i propagandzie. Do miasta sprowadzono dwa elitarne pułki SS, a załoga twierdzy liczyła dziesiątki tysięcy żołnierzy, wspieranych przez Volkssturm i robotników przymusowych.
Niemcy utrzymywali most powietrzny z resztą Rzeszy, którym dostarczano amunicję, żywność i lekarstwa. Przez 76 dni wykonano około 2 tysiące lotów, dostarczając ponad 1600 ton zaopatrzenia.
Obrońcy korzystali także z podziemnego rurociągu gazowego z Wałbrzycha oraz głębinowych studni, co pozwalało im przetrwać długie oblężenie. Mimo to morale żołnierzy stopniowo spadało, zwłaszcza po upadku Berlina i śmierci Hitlera. Coraz częściej dochodziło do dezercji, a część oddziałów próbowała negocjować warunki kapitulacji.
Kapitulacja i skutki oblężenia Wrocławia 1945
Rozmowy o zakończeniu walk rozpoczęły się 4 maja 1945 roku. Dwa dni później, 6 maja, generał Hermann Niehoff podpisał akt kapitulacji Festung Breslau w willi Colonia na Krzykach. Ostatni niemieccy żołnierze złożyli broń, a miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną. Wrocław był jedną z ostatnich twierdz Wehrmachtu, które skapitulowały w Europie.
Skutki oblężenia były katastrofalne. Zginęły tysiące żołnierzy i cywilów, a dziesiątki tysięcy osób zostało rannych lub zaginęło. Większość zabudowy miasta została zniszczona, a Wrocław na wiele lat stał się symbolem wojennej ruiny.
Po wojnie, na mocy postanowień konferencji poczdamskiej, miasto znalazło się w granicach Polski, a jego odbudowa stała się jednym z największych wyzwań powojennej historii Polski.
Wybrana bibliografia:
· Dolata B., Jurga T., Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945, Warszawa 1977.
· Jonca K., Konieczny A., Upadek "Festung Breslau" 15 II – 6 V 1945, Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
· Peikert P., Kronika dni oblężenia. Wrocław 22 I – 6 V 1945, oprac. Karol Jonca, Alfred Konieczny, Wrocław 1985.
