Rybnik: Nagroda Literacka Juliusz. Poznaliśmy laureatkę. Konkurs to zmagania między różnymi życiorysami

Centralnym punktem wydarzenia była dzisiejsza gala (11 października) w Teatrze Ziemi Rybnickiej, podczas której poznaliśmy laureata 10. edycji Górnośląskiej Nagrody Literackiej "Juliusz". Najlepszą biografią 2024 roku została książka Beaty Guczalskiej, "Konrad Swinarski. Biografia ukryta". Tak zdecydowała kapituła w składzie prof. Bernadetta Darska, Katarzyna Janowska, Ewa Niewiadomska, prof. Zbigniew Kadłubek, prof. Tadeusz Sławek (przewodniczący). Nad całością czuwała sekretarz nagrody: Aleksandra Klich.

- Żyjemy obecnie w takim osobliwym stanie świata, kiedy historia popada w pewnego rodzaju depresję. Czujemy to w postaci takiej, że oburza nas to (trochę też nasza bezradność w związku z tym), że jest przyzwolenie na to, co dzieje się w świecie. Na to, że się bombarduje domy i szpitale w Ukrainie, że się głodzi gazem w interesie pewnego państwa. Wszyscy zastanawiamy się, gdzie jest nasze miejsce. W tych lekturach, a tych książek było 42., pewnie też szukaliśmy odpowiedzi na to, jak bohaterowie, którym przyszło żyć w bardzo trudnych okolicznościach historycznych, radzili sobie i szukali sensu życia w tych wielkich młynach historii - mówił Tadeusz Sławek, przewodniczący kapituły.

Jak dodał, 99 procent nadesłanych biografii dotyczyło ludzi, którzy już nie żyją. Tak jak piątka bohaterów finałowych książek.

- Obradując, pomyśleliśmy sobie, że biografia to są takie wielkie Dziady. Biografista przywołuje dusze zmarłych. Zmarli wracają. Zadajemy sobie pytanie, dlaczego te duchy, dlaczego teraz, co one nam chcą powiedzieć o nas samych? Tu i teraz, w tym rozchwianym świecie, w którym nam przyszło żyć. To wszystko braliśmy pod uwagę, czytając te książki, próbując (słowo "ocenić" nie jest dobre) zobaczyć w jaki sposób te książki wpływają na nasze życie. Jaką przyszłość, nadzieję niosą - wskazał prof. Sławek, po czym ogłosił werdykt jury.

Nagroda trafiła do Beaty Guczalska, "Konrad Swinarski. Biografia ukryta".

Członkini kapituły Ewa Niewiadomska, dziennikarka Radia Katowice, podkreśla, że konkurs jest bardzo interesującym zmaganiem między różnymi życiorysami.

- Dostajemy kilkadziesiąt fantastycznych książek, z których proponujemy czytelnikom pięć. W tym roku to było pięć doskonałych biografii. Cały początek obrad jury polegał na tym, żeby z tych pięciu książek wyodrębnić dwie - trzy najlepsze. Naprawdę nie było to łatwe, ponieważ każda z nich ma ogromne walory artystyczne, historyczne. I są obe bardzo ciekawie napisane - oceniła Ewa Niewiadomska.

Jak zaznaczyła, książka o Konradzie Swinarskim jest dla niej fantastycznym prezentem dla polskiej, europejskiej kultury. Pokazuje bowiem człowieka niejednoznacznego, niekwestionowanego artystę w sposób szalenie interesujący, ekscytujący i zaskakujący faktami historycznymi dotyczącymi również Śląska.

- Czasem los, który nas sytuuje na pograniczu różnych miejsc, kultur, światów, krajów czy regionów bywa czymś szalenie wzbogacający, interesującym i ważnym. A czasem bywa przekleństwem. Pamiętamy o Swinarskim, i festiwal Interpretacje w Katowicach ma nagrodę "laur Konrada". To jest pamiątka o nim, u nas, o wielkim człowiekiem teatru - przypomina Ewa Niewiadomska.

Zdobywczyni nagrody Beata Guczalska przypomniała, że rodzina Konrada Swinarskiego od strony matki wywodziła się ze Śląska.

- Jego dziadek Franciszek Ksawery Liczbiński , po odzyskaniu niepodległości (kiedy zaczęła si II Rzeczpospolita) przeniósł się z Wrocławia do Katowice. Przy Placu Teatralnym założył kawiarnię. Był Ślązakiem opowiadającym się za polskością. Obracał się w kręgach Wojciecha Korfantego, powstańców śląskich. Sam Konrad Swinarski w 1945 roku, kiedy uciekał z matka rodzinnego domu w Wieliczce, znalazł schronienie u kuzyna ojca (znanego katowickiego fotografika) Mieczysława Cybińskiego. Rodzina Cybińskiego uratowała Konrada. Wój wyciągnął go z obozu w Mysłowicach. A po wojnie przez kilka lat Aneta i Mieczysław Cybińscy byli dla niego rodziną, która go poniekąd usynowiła - opowiada Beata Guczalska.

Nagrodę przyjęła z ogromną radością.

- To zaszczyt, radość dla autora, który przez wiele miesięcy, lat pracuje w samotności. Pośród papierów, które układa wciąż na nowo. No i kiedy ta opowieść, którą udaje się w końcu ułożyć. I co więcej, spotyka się z przychylnym odzewem, jest wielką radością - podsumowuje laureatka 10. edycji Górnośląskiej Nagrody Literackiej "Juliusz".

Dziennikarka, pisarka, dyrektor biblioteki w Rybniku Aleksandra Klich, zwykle jest autorką publikacji. Tym razem była sekretarzem jury.

- Rola sekretarza z mojej perspektywy to niezwykle odpowiedzialna robota. Musiałam zaplanować pracę jury. Przypilnować wszystkiego, żeby wszystko było na czas. Przeczytałam te wszystkie 42 książki i najgorsze jest to, że nie można doradzać jury. Czytałam i musiałam to zostawić dla siebie - mówi Aleksandra Klich.

Przypomnijmy, o nagrodę w wysokości 60 tys. zł sfinansowaną przez miasto Rybnik walczyła finałowa piątka. Najpierw jednak spośród 42. nadesłanych publikacji kapituła wybrała piętnaście książek, a następnie pięć finałowych. O nagrodę ubiegali się ostatecznie. Beata Guczalska, "Konrad Swinarski. Biografia ukryta" (Wydawnictwo Literackie); Weronika Kostyrko, "Róża Luksemburg. Domem moim jest cały świat" (Wydawnictwo Marginesy); Emil Marat, "Bratny. Hamlet rozstrzelany" (Wydawnictwo Czarne); Justyna Sobolewska, "Jadwiga. Opowieść o Stańczakowej" (Wydawnictwo Znak); Monika Śliwińska, "Książę. Biografia Tadeusza Boya Żeleńskiego" (Wydawnictwo Literackie).

Górnośląska Nagroda Literacka "Juliusz" to jedyny tak prestiżowy konkurs literacki o zasięgu ogólnopolskim organizowany na Górnym Śląsku. Stanowi on część Rybnickich Dni Literatury - najstarszego literackiego festiwalu w Polsce. W ciągu 10 lat zyskał renomę i ze względu na znakomite jury, jak i jakość nagradzanych książek.

- Powstające w Polsce biografie są coraz ciekawsze, zróżnicowane formalnie i zaskakujące. I okupują listy największych czytelniczych hitów - zaznaczają organizatorzy.

Nagroda nosi imię doktora Juliusza Rogera - lekarza, społecznika i miłośnika kultury, który na zawsze wpisał się w historię regionu.

2016 - Małgorzata Czyńska "Kobro. Skok w przestrzeń"

2017 - Monika Muskała "Między Placem Bohaterów a Rechnitz. Austriackie rozliczenia"

2018 - Robert Rybicki "Dar Meneli"

2019 - Aleksander Kaczorowski "Ota Pavel. Pod powierzchnią"

2020 - Agnieszka Dauksza "Jaremianka. Biografia"

2021 - Marta Grzywacz "Nasza Pani z Ravensbrück"

2022 - Artur Domosławski "Wygnaniec. 21 scen z życia Zygmunta Baumana"

2023 - Wojciech Orliński "Kopernik. Rewolucje"

2024 - Rafał Księżyk "Śnialnia. Śląski underground".