Szczecin: Macewy wracają na cmentarz żydowski. Trwa ważny etap prac konserwatorskich

128 przedwojennych macew (żydowskich nagrobków) wraca na teren dawnego Cmentarza Żydowskiego - otoczonego ulicami Ojca Bejzyma, Jacka Soplicy i Maksyma Gorkiego. To kolejny etap prac konserwatorskich prowadzonych na terenie obecnego parku, który jest wpisany do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego.

Zabytkowe macewy przez lata były składowane w różnych miejscach - część przechowywano w magazynie Zakładu Usług Komunalnych przy ul. Harcerzy, inne odnaleziono w zakładzie kamieniarskim w Policach. Teraz zostaną zabezpieczone: oczyszczone, zakonserwowane i umieszczone na terenie Cmentarza Żydowskiego pod specjalnymi wiatami, które ochronią je przed warunkami atmosferycznymi. Jak się dowiedzieliśmy, to rozwiązanie tymczasowe - do czasu opracowania pełnego planu zagospodarowania cmentarza.

Przypomnijmy, cmentarz powstał w 1821 r. Wybudowano wtedy ogrodzenie, bramę wjazdową, dom przedpogrzebowy, domek ogrodnika i wytyczono alejki parku cmentarnego. Stanął tam też pomnik dla Żydów poległych w czasie pierwszej wojny światowej. Tuż przed wojną, w 1938 r., podczas tzw. nocy kryształowej naziści spalili dom przedpogrzebowy (tej samej nocy spłonęła podpalona przez hitlerowców przepiękna szczecińska synagoga).

Cmentarz przetrwał II wojnę światową, ale w latach 60. XX w. władze podjęły decyzję o jego likwidacji. Większość nagrobków sprzedano jako materiał kamieniarski, a część trafiła do magazynów. W 1988 r. na terenie parku ustawiono lapidarium z macew z napisem: "Tu znajdował się cmentarz żydowski od 1821 do 1962 r.". Cmentarz zamienił się w park.

Dziś prowadzone są tu prace konserwatorskie. Ich pierwszy etap jest już zakończony: remont pomnika z macew autorstwa Zbigniewa Abrahamowicza. Teraz przyszedł czas na zabezpieczenie tablic nagrobnych. Na razie są składowane na skraju parku od strony ul. Ojca Bejzyma.

Prace konserwatorskie polegają na oczyszczeniu i scaleniu elementów kamieniarskich, a następnie umieszczeniu ich na terenie cmentarza. Tam zostaną odpowiednio wyeksponowane i jednocześnie zabezpieczone. W tym celu powstaną dwie wiaty. Z uwagi na wymogi kultowe oraz uwarunkowania związane z ochroną zabytków wiaty te zostaną ustawione w miejscach, gdzie nie ma pochówków.

To jednak nie zakończy inwestycji. Docelowo ma tu powstać przestrzeń uwzględniająca zarówno wymogi ogólnodostępnego parku publicznego, jak i miejsca pamięci.

Prace prowadzi Gmina Wyznaniowa Żydowska w Szczecinie. Koordynatorem projektu jest Maciej Gibczyński z Pracowni Badań i Dokumentacji Zabytków. Finansuje je Gmina Miasto Szczecin, przeznaczając na nie 194 tys. zł.