Toruń: Naukowcy zbadają dawne pandemie. Miliony na prestiżowy grant

Mowa o niemal 10 mln euro na badania, które połączą historię, nauki przyrodnicze i algorytmy uczenia maszynowego. Liderem międzynarodowego konsorcjum jest prof. Adam Izdebski, a wśród kluczowych partnerów - obok UMK - są Uniwersytet Warszawski (koordynator), Georgetown University, Uniwersytet w Giessen oraz Instytut Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka w Lipsku.

Droga do grantu była długa - zespół dopracowywał wniosek przez kilka lat, korzystając z recenzji i ucząc się na porażkach - by w końcu, za trzecim podejściem, przekonać do swojego pomysłu międzynarodowe grono. Pomogły wcześniejsze sukcesy badawcze, w tym szeroko komentowana praca w "Nature Ecology & Evolution" z 2022. Wykazała ona, że śmiertelność "czarnej śmierci" w połowie XIV w. nie była wszędzie jednakowo wysoka.

Na liście współautorów nowej propozycji znaleźli się badacze, którzy współpracują od lat - wspólne projekty i publikacje zbudowały zaufanie i ułatwiły podział ról. Ostatecznie konsorcjum tworzy czterech liderów i dziesięć instytucji z Europy i USA.

Naukowcy skupią się na 56 epidemiach w 11 regionach Europy w latach 1300-1800. Nie skupią się jednak wyłącznie na samych ogniskach chorób, ale prześledzą wydarzenia dekadę przed wybuchem: wojny, kryzysy gospodarcze, klęski głodu, anomalie klimatyczne, zmiany zaludnienia czy przekształcenia krajobrazu i roślinności. Sprawdzą też czy w tym samym czasie krążyły np. dżuma, ospa i choroby jelitowe - oraz jak zjawiska te wpływały na przebieg epidemii.

Zebrane dane zostaną przeanalizowane z pomocą specjalnych algorytmów, które potrafią wskazać wzorce niewidoczne ludzkim okiem. Każdy sygnał z uzyskany z modeli zostanie przeanalizowany przez historyków, bioarcheologów, genetyków i epidemiologów, by odróżnić korelacje od prawdziwych mechanizmów.

Celem przedsięwzięcia jest zrozumienie, dlaczego ten sam patogen potrafi uruchomić zupełnie różne scenariusze w zależności od miejsca i czasu. Wnioski mają przełożyć się na praktykę: pomóc przewidzieć, gdzie ryzyko eskalacji jest największe i dlaczego te same działania (np. lockdown) dają w różnych krajach różne efekty. Chodzi o planowanie wzorców reagowania na okoliczność przyszłych kryzysów.

UMK znane z analiz szczątków zwierzęcych, uruchomi laboratorium do badań kości ludzkich. Naszym atutem są też wykopaliska w regionie, które mogą zasilać projekt unikalnym materiałem.

Inauguracją projektu jest EUROpest Kick-off Workshop w Toruniu (2-4 października)