Toruń: Pamięci prof. Iwanowskiej. Odsłonięcie tablicy przy ul. Kraszewskiego

Rok 2025 jest obchodzony w Toruniu jako Rok Wilhelminy Iwanowskiej. To nawiązanie do 120. rocznicy urodzin astronom, która była współtwórczynią Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, twórczynią toruńskiej astronomii i uczelnianego Obserwatorium Astronomicznego w Piwnicach koło Torunia. Jest Honorowym Obywatelem Torunia.

Profesor Wilhelminy Iwanowskiej urodziła się 2 września 1905 roku w Wilnie. Równo 120 lat później na bloku przy ulicy Kraszewskiego 20-22a w Toruniu zawisła tablica pamiątkowa.

"W tym domu mieszkała w latach 1960-1999 prof. Wilhelmina Iwanowska (1905-1999), twórczyni toruńskiej astronomii i Obserwatorium UMK w Piwnicach" - napis o tej treści znalazł się na tablicy, która zawisła przy wejściu na klatkę pod adresem Kraszewskiego 20a.

W uroczystości odsłonięcia tablicy uczestniczyli: prorektorka UMK profesor Joanna Kucharzewska, marszałek województwa kujawsko-pomorskiego Piotr Całbecki, prezydent Torunia Paweł Gulewski, przewodniczący Rady Miasta Torunia Łukasz Walkusz, radni Magdalena Cynk-Mikołajewska i Michał Zaleski, naukowcy z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK, działacze Towarzystwa Miłośników Torunia. Przybyli także: krewny profesor Iwanowskiej Jan Pruski, jej współpracowniczka dr Cecylia Iwaniszewska oraz uczniowie Szkoły Podstawowej w Pigży. Profesor Iwanowska jest patronką tej placówki. Nieprzypadkowo - szkoła znajduje się w bliskiej odległości od obserwatorium w Piwnicach.

- Profesor Iwanowska utożsamiała wszystkie cechy i wartości, które pozwoliły stworzyć z niczego nasz uniwersytet, a potem wzmacniać go wbrew trudnościom i przeszkodom. Była jedną z najważniejszych postaci obchodów 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Pamiętamy o jej prawym charakterze. Jest wzorem człowieka i naukowca - mówiła profesor Joanna Kucharzewska.

Ciocię wspominał mieszkający na stałe w Bielsku-Białej Jan Pruski. Jest wnukiem siostry profesor Wilhelminy Iwanowskiej. Opowiadał o wizytach w mieszkaniu na pierwszym piętrze bloku przy ulicy Kraszewskiego. Profesor Iwanowska początkowo mieszkała tu z mamą. Jan Piński wspominał spotkania przy okazji świąt Bożego Narodzenia i Wielkiej Nocy, rodzinną grę w bambuko, którą określił jako swojego rodzaju grę w kręgle.

- Ciocia była rodzinną, serdeczną, ciepłą osobą. Stała się wręcz naszą kolejną babcią. Poświęcała mojemu bratu i mnie, dzieciom swojej siostry, wiele uwagi i troski. Ciocia Iwanowska swoją działalność astronoma traktowała jako coś więcej niż wykonywanie zawodu. Postrzegała ją jako misję. Poświęciła się jej niczym Mikołaj Kopernik, wielki samotnik z Fromborka. Nie było przypadku w tym, że trafiła do miasta, w którym on się urodził - stwierdził Jan Pruski.

Profesor Wilhelmina Iwanowska przed II wojną światową studiowała astronomię i pracowała na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Była uczennicą profesora Władysława Dziewulskiego. Tak jak on po wojnie trafiła do Torunia. Od 1945 roku pracowała na UMK. Jej największym osiągnięciem było ustalenie nowej skali odległości we Wszechświecie. Dzięki jej zaangażowaniu w Obserwatorium Astronomicznym UMK został zainstalowany największy w Polsce teleskop optyczny. Profesor Wilhelmina Iwanowska zmarła 16 maja 1999 roku.

W dniu 120. urodzin profesor Iwanowskiej w Książnicy Kopernikańskiej przy ulicy Słowackiego 8 została otwarta wystawa "Prof. Wilhelmina Iwanowska 1905-1999. Pierwsza dama polskiej astronomii". Ekspozycja składa się z dziesięciu plansz tematycznych dokumentujących najważniejsze etapy życia i pracy naukowej. Każdy z prezentowanych wątków został zilustrowany materiałami z Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, w którym profesor Iwanowska zdeponowała dorobek swojego życia. Wystawa pozwala prześledzić jej imponujące osiągnięcia naukowe, lecz także bardziej osobisty, intymny obraz biografii uczonej - zapisany w notatkach, fotografiach i bogatej korespondencji. W gablotach można oglądać m.in. dyplomy, rękopisy, notatki, publikacje, listy oraz przedmioty osobiste profesor Iwanowskiej, takie jak narty, toga i maszyna do liczenia.

Na wieczór zaplanowano prezentację w klubie "Od Nowa" monodramu ,,Astronomka". W postać profesor Iwanowskiej wcieliła się Maria Cynk-Mikołajewska.