Z Uniwersytetu Wrocławskiego zniknął polski orzeł, a pojawił się portret króla Prus. Kulisy remontu Auli Leopoldina

O tej sprawie jako pierwszy napisał na platformie X (dawniej Twitter) dr Piotr Wojtulek, który na Uniwersytecie Wrocławskim pracuje w Instytucie Nauk Geologicznych na wydziale nauk o ziemi. Do tego jest też radnym Lublińca. Wpisu już nie ma, ale zdążył wywołać niemałe zamieszanie o „regermanizację” Wrocławia.

W swoim wpisie dr Wojtulek zwrócił uwagę na sytuację, do której doszło po zakończeniu remontu Auli Leopoldina w gmachu głównym UWr. To najbardziej reprezentacyjna w Polsce sala, w której organizowane są uroczystości akademickie. Słynie z licznych barokowych zdobień, fresków, sztukaterii oraz portretów postaci z czasów, gdy budowany był gmach uczelni, czyli z XVIII wieku.

"Aula Leopoldina Uniwersytetu Wrocławskiego to nie tylko najpiękniejsza sala UWr, lecz symbol dziejów Wrocławia. Od pewnego czasu na jej ścianach nie wisi już orzeł biały, za to jest portret króla Prus Fryderyka II Wielkiego, który wcale nie wisiał tam oryginalnie" – napisał na X dr Piotr Wojtulek.

To właśnie za czasów panowania Fryderyka II Wielkiego (1740-1786) został dokonany pierwszy rozbiór Polski w 1772 roku. To za czasów tego króla, Wrocław i cały Śląsk został odebrany z rąk monarchii Habsburgów i włączony do Prus, przez co wzmocnił się niemiecki charakter regionu.

Dziś w Auli Leopoldina portret pruskiego króla wisi w galerii obok władców i dostojników, którzy przyczynili się do powstania i rozwoju uniwersytetu, m.in. Karola Lotaryńskiego i papieża Urbana VIII.

O komentarz poprosiliśmy władze Uniwersytetu Wrocławskiego. Te przede wszystkim podkreślają, że zmiany, o których teraz zrobiło się głośno, miały miejsce w 2022 roku, a jego celem było przywrócenie pierwotnego charakteru wystroju z XVIII wieku.

Rzecznik prasowa uczelni zaprzecza, że portret został powieszony w miejsce orła.

- Po zakończeniu remontu aula jest jednym z dwóch wnętrz historycznych (obok Oratorium Marianum) udostępnianych do zwiedzania przez Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. Odbywają się w niej także oficjalne uroczystości, wydarzenia kulturalne i okolicznościowe odczyty organizowane zarówno przez Uniwersytet Wrocławski, jak i podmioty zewnętrzne. Po remoncie aula nie pełni żadnych funkcji urzędowych ani dydaktycznych, które wymagałyby umieszczenia w niej godła państwowego - mówi Katarzyna Górowicz-Maćkiewicz, rzecznik prasowa Uniwersytetu Wrocławskiego.

Uczelnia wydała też oświadczenie „O Auli Leopoldina w kontekście nieprawdziwych informacji, czyli dlaczego portret Fryderyka II nie mógł zastąpić Orła Białego”. Tam został przedstawiony szerszy kontekst historyczny symboliki wystroju auli oraz jego związku ze „śląską tożsamością” i nawiązań do niemieckiej przeszłości.

• „O tożsamości tego miejsca wyraźnie świadczy postać Silesii (personifikacji Śląska) umieszczona nad chórem muzycznym oraz herb hrabiego Jana Antoniego Schaffgotscha znajdujący się pod balustradą tego chóru. Schaffgotsch został nałożony na tarczę herbową Piastów z linii legnicko-brzeskiej. Hrabia był wnukiem śląskiej księżniczki Barbary Agnieszki z rodu Piastów. W ten sposób ród Schaffgotschów symbolicznie przejmował ideowe i polityczne dziedzictwo Piastów.”
• „Wiszący na północnym filarze międzyokiennym portret Fryderyka II zastąpił około roku 1773 portret cesarza Rudolfa II Habsburga, za którego rządów jezuici rozpoczęli swoją działalność we Wrocławiu. Zmiana ta miała być wyrazem wdzięczności wrocławskich jezuitów wobec króla Prus, który wyraził zgodę na kontynuację działalności uczelni, pomimo przeprowadzonej przez papieża Klemensa XIV kasaty Towarzystwa Jezusowego. Polityka Fryderyka II względem Śląska była nacechowana ideami Oświecenia. Dlatego wspierał on polską mniejszość na Dolnym Śląsku (około 10 procent ludności, na prawym brzegu Odry znacznie więcej) w różny sposób – przede wszystkim przez ogłaszanie wszystkich urzędowych dekretów także w języku polskim (czystą, dobrą polszczyzną). Władze habsburskie tego nie czyniły, co więcej – prowadziły konsekwentną germanizację śląskiego Kościoła katolickiego w duchu ‘pietas austriaca’.”

Przede wszystkim chciałbym z całą mocą stwierdzić, że nikt obrazu króla Fryderyka II nie powiesił na miejscu zajmowanym przez Orła Białego. Wykonany z gipsu orzeł został umieszczony na centralnej ścianie, pod wizerunkiem cesarza Leopolda I, fundatora uczelni, we wczesnych latach pięćdziesiątych XX wieku, a owalna podobizna króla Prus wisi od około 1774 roku na ścianie między oknami, wśród portretów innych osób zasłużonych dla jezuickiej Akademii Leopoldyńskiej. Główną zasługą Fryderyka II było zachowanie uczelni po kasacie zakonu jezuitów przez Stolicę Apostolską i zatrudnienie wszystkich ex-jezuitów na państwowych etatach profesorskich. Oryginalny portret króla pozostawał nieprzerwanie na swoim miejscu aż do włamania do Auli w 1995 roku i kradzieży części owalnych portretów. Ponieważ udało się odzyskać tylko dwa skradzione obrazy, pozostałe – w tym portret Fryderyka II – zastąpiono kopiami.

Remont zakończony w 2022 roku miał przywrócić Auli Leopoldyńskiej jej pierwotny charakter reprezentacyjnego wnętrza świeckiego o wyrazistym przesłaniu, połączonego okazałą klatką schodową z westybulem. W przesłaniu tym Śląsk (malowana personifikacja Silesii na sklepieniu nad emporą) wyraża wdzięczność przedstawicielom panującej dynastii (rzeźbione przedstawienia cesarza Leopolda I i jego dwóch synów) za powołanie do życia pierwszej wyższej uczelni. Szczególną rolę odgrywa tu popiersie hrabiego Jana Antoniego Schaffgotscha, starosty generalnego Śląska, który kazał się uwiecznić – za pomocą okazałego herbu nadanego w 1708 roku – jako spadkobierca śląskich Piastów, gdyż jego babka, Barbara Agnieszka, była księżniczką legnicko-brzeską. Warto w tym miejscu przypomnieć, że godłem naszego województwa jest właśnie herb Piastów śląskich: czarny orzeł na złotym tle.

Aula jest jedynym uniwersyteckim wnętrzem w Europie o tak wyrazistym programie i takiej urodzie. Wiele wysiłku i starań kosztowało przywrócenie jej do pierwotnego stanu. Powinniśmy się z tego cieszyć i podziwiać jej piękno. Wszystkim zwiedzającym Aulę i Oratorium Marianum chciałbym ponadto przypomnieć, że Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego jest jedyną placówką muzealną pielęgnującą dawne polskie tradycje miasta i regionu. Wciąż jeszcze można w naszej kasie nabyć katalog pięknej wystawy „Po polsku w dawnym Wrocławiu” z 2016 roku, w którym znajdziecie Państwo opisy i reprodukcje wielu druków w języku polskim, wydawanych we Wrocławiu od XVI do XIX wieku.

Aula jest jedynym uniwersyteckim wnętrzem w Europie o tak wyrazistym programie i takiej urodzie. Wiele wysiłku i starań kosztowało przywrócenie jej do pierwotnego stanu. Powinniśmy się z tego cieszyć i podziwiać jej piękno. Mamy w Polsce jeszcze tylko dwa wnętrza świeckie podobnej klasy: Salę Poselską na Zamku Królewskim na Wawelu i Salę Czerwoną w Ratuszu Głównego Miasta w Gdańsku. Obie są w swojej historycznej tożsamości integralne, bez ingerencji w substancję zabytkową.

Wszystkim zwiedzającym Aulę i Oratorium Marianum chciałbym przypomnieć, że Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego jest placówką pielęgnującą od lat dawne polskie tradycje miasta i regionu. Wciąż jeszcze można w naszej kasie nabyć katalog pięknej wystawy „Po polsku w dawnym Wrocławiu” z 2016 roku, w którym znajdziecie Państwo opisy i reprodukcje wielu druków w języku polskim, wydawanych we Wrocławiu od XVI do XIX wieku. Gorąco polecam!