Zielona Góra: Królowa studentów trzeciego wieku. Zofia Banaszak, pani rektor ZUTW, zaraża radością

Urodziła się w Drezdenku. Tu ukończyła szkołę podstawową i liceum ogólnokształcące (którego absolwentką jest także m. in. aktorka Emilia Krakowska). Jako że zawsze czuła się humanistką, lubiła czytać książki, po maturze postanowiła na dalszą edukację wyjechać… nad morze. Bo przecież szum fal to poezja. No i jak tu nie lubić Bałtyku z piaszczystymi plażami. A poza tym czytała, że do Kołobrzegu przyjeżdża wielu znanych pisarzy, poetów, organizowane są tam liczne spotkania. Nie było więc opcji, by wybrać inne Studium Nauczycielskie niż to kołobrzeskie (kierunek – filologia polska).

- To było świetne studium, z wybitnymi wykładowcami – wspomina. – Mieszkałam w domu studenckim, w którym były dwa skrzydła: jedno dla dziewczyn, drugie dla chłopaków. Nie można się było kontaktować. My byliśmy mocno obciążeni, bo w ciągu dwóch lat trzeba było praktycznie zrealizować program studiów. A także praktyki w Kołobrzegu i w mniejszych miejscowościach. Ale oczywiście znajdowaliśmy czas na spotkania, piosenki z gitarą i długie rozmowy.

Po ukończeniu Studium Nauczycielskiego wróciła do Drezdenka. W miasteczku nie znalazła zatrudnienia. Pracowała więc w miejscowościach, do których musiała dojeżdżać pociągiem (wstawała o trzeciej rano, by zdążyć na ósmą na lekcje) lub rowerem.

- Uczyłam m. in. w Przynotecku, gdzie klasy były łączone, w Dobiegniewie w tzw. tysiąclatce – przypomina i dodaje, że przecież był to czas, kiedy pracowało się po 7-8 godzin, także w soboty. Trzeba było na każdą lekcję pisać konspekty (a gdy klasy łączone to dwa różne). Często odbywały się hospitacje zajęć.

Uczyła nie tylko języka polskiego. Bo przecież brakowało albo godzin polskiego, by mieć etat. Albo nauczycieli. Sama więc solidnie przygotowywała się do zajęć z historii. Prowadziła też lekcje wychowania fizycznego.

Podczas wakacji nad jeziorem, w pobliskim Zagórzu, poznała swojego przyszłego męża – Zbigniewa, który urzekł ją nie tylko piosenkami i życzliwym stosunkiem do świata. Przyjeżdżał tu z rodzicami na wczasy do ośrodka zielonogórskiej Polskiej Wełny. No i zaiskrzyło.

- Nadawali na tych samych falach – zauważają przyjaciele państwa Banaszaków i dodają, że to była miłość od pierwszego wejrzenia.

No a czego nie robi się dla miłości? Zostawia się Drezdenko, okoliczne lasy i jeziora i przeprowadza się do Zielonej Góry, gdzie także lasów i jezior nie brakuje. Zamiana północy na południe regionu nie była więc aż tak trudna.

- Ale Drezdenko ciągle mam w sercu. Oglądam dziś na Facebooku stare przedwojenne zdjęcia tego miasta. I za każdym razem powracają wspomnienia z dzieciństwa i młodości. Np. widzę na dawnych zdjęciach basen zewnętrzy i pojawiają mi się obrazy, jak uczyłam się w nim pływać. Czułam się tam jak ryba w wodzie – zauważa Zofia Banaszak. – Mam przed oczami basenowe natryski, skocznię, z której korzystaliśmy w młodości. Widzę moje koleżanki, kolegów z tamtych lat.

Ślub odbył się w Drezdenku. A potem w Zielonej Górze przy ulicy Chmielnej państwo Banaszakowie wynajęli pokój i rozpoczęli wspólne życie.

- Dostałam pracę w Nietkowie. Dojazd był słaby, więc wsiadałam na motor i jechałam do szkoły. Gorzej było zimą, wtedy pozostawał autobus, który często się spóźniał – wspomina Lubuszanka, która chcąc poszerzać swoją wiedzę i umiejętności została studentką Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

A na świat przyszła córka - Kamilka. Urodziła się w szpitalu przy alei Niepodległości (tym samym, w którym urodziła się Maryla Rodowicz; dziś w budynku tym znajduje się Samorządowe Kolegium Odwoławcze). No i życie skłoniło Zofię Banaszak, by znów zamienić miejscowości i uczelnie. Poznański uniwerek na Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Zielonej Górze. Oczywiście kierunek – filologia polska.

Po Nietkowie przyszedł czas na pracę w szkole w Płotach, gdzie znów klasy były łączone. Kolejne miejsca pracy: Ogrodnicza Szkoła Zawodowa w Czerwieńsku, Technikum Ogrodnicze w Zawadzie, Zespół Szkół Ekonomicznych w Zielonej Górze.

- Na wsiach nauczyciel to był bardzo ważny człowiek. Miał wielki szacunek wśród uczniów i rodziców. To się czuło na każdym kroku. W Dniu Nauczyciela zabijano świnię i urządzano wielkie przyjęcie dla pedagogów. W podziękowaniu za naukę i wychowanie dzieci – wspomina Zofia Banaszak. – Zmiana szkół, środowiska pozwalała zdobywać wciąż nowe doświadczenia, dostosowywać się do różnych warunków. To też były lekcje życia.

Po latach pracy z młodzieżą głos jednak coraz bardziej dawał o sobie znać. Lekarze zalecali rezygnację z nauczania. Całkowicie? Nie, to nie było możliwe. Ale zamiana Ekonomika na Centrum Kształcenia Ustawicznego już tak. Tam nie trzeba było tak non stop operować głosem. Ostatnim miejscem pracy, skąd odeszła na emeryturę, był Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Zielonej Górze.

Ważnym wydarzeniem w życiu państwa Banaszaków były także narodziny drugiej córki – Agaty. Przyszła na świat w dniu wprowadzenia stanu wojennego - 13 grudnia 1981 roku.

- Jako że to była niedziela, chcieliśmy zadzwonić do znajomych - wspominają Banaszakowie. - W słuchawce cisza. Myśleliśmy, że jakaś awaria. Dopiero, gdy włączyliśmy telewizor, wystąpienie gen. Jaruzelskiego wyjaśniło, co się stało w ten mroźny dzień.

Przyszła mama źle się poczuła. Pojawiły się bóle. Razem z mężem i Kamilą poszła na przystanek. Nie jeździły autobusy. Wrócili do domu. Na szczęście znajomy mógł ich odwieźć do szpitala.

- Tam niemal wszystkich pacjentów wypisywano do domu. Zostały tylko ciężkie przypadki - wspomina pani Zofia. - Pojawiały się plotki, że będą dokwaterowywać ludzi do domów. Bałam się, gdzie my się podziejemy. Niepokój był straszny… W nocy urodziłam.

Mamy z maluchami też długo w szpitalu nie trzymali. Po dwóch, trzech dniach dostawało się wypis.

Tych Świąt Bożego Narodzenia też nie zapomną nigdy. Choć na wigilijnym stole niczego nie brakowało, a przecież wszystko było na kartki. Pan domu jak zwykle dbał o dobrze wysmażonego karpia, gospodyni o makiełki (makaron z makiem) i kapustę z grochem. Na sianku leżał opłatek, którym Kamila nakarmiła swoją małą siostrzyczkę Agatkę. Na szczęście obeszło się bez interwencji lekarza. Tylko pasterki zabrakło. Bo nie wolno było zgromadzeń publicznych urządzać. Obowiązywała godzina policyjna.

- W kolejnych latach nie czułam już takiego niepokoju - przyznaje Z. Banaszak. - Sytuację w kraju rekompensowała rodzina, przyjaciele. Kiedy w Domu Towarowym Centrum ukradli mi portfel z kartkami na mięso, cukier, czekoladę, a nawet buty dla dzieci, znajomi oddali swoje.

No i przyszedł rok 1992, czyli narodziny Zielonogórskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Zofia Banaszak, Janina Drzymała i Aleksandra Zjawin postanowiły wówczas powołać do życia uczelnię, która kształcić będzie seniorów. Wiele nauczyły się od profesor gerontologii Haliny Szwarc, założycielki w 1975 roku Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Warszawie. Była to pierwsza placówka tego typu w Polsce i trzecia na świecie. A w Zielonej Górze miał zostać otwarty pierwszy UTW na Ziemi Lubuskiej. Ta nietypowa uczelnia musiała mieć swoją patronkę w postaci wyższej uczelni. A że w Zielonej Górze były dwie, nie brakowało naukowców, więc można było spełnić wszelkie wymagania, by ZUTW otworzyć. I stworzyć Radę Programową, prowadzić na wysokim poziomie wykłady, zajęcia, lektoraty.

Swój udział w tworzeniu uczelni dla seniorów miała też „Gazeta Lubuska”, która w artykułach nawoływała: „Babciu, dziadku do szkoły!” i wyjaśniała, na czym polega idea uniwersytetów trzeciego wieku. Początki działalności ZUTW wiązały się z Centrum Kształcenia Ustawicznego, potem nastąpiła przeprowadzka do siedziby Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C.K. Norwida.

Przez 33 lata działalności ZUTW wiele się zmieniło, wiele się działo i dzieje nadal. Ale jedno jest stałe: studenci jak mówili, tak mówią dalej: - Ta uczelnia odmładza. Tu nie liczy się lat do dyplomu. Studiuje się, bo już nic nie trzeba, a wszystko można. Bo rozwija się pasje, odkrywa ukryte w sobie talenty, o które nawet siebie się nie podejrzewało. Bo robi się rzeczy, których nigdy wcześniej się nie robiło. Bo znajduje się tu drugi dom, drugą rodzinę.

Czy ktoś może mieć wątpliwości, że ZUTW ujmuje lat? Wystarczy popatrzeć na panią prezes. Lata mijają, a ona coraz młodsza jak Krzysztof Ibisz. I z coraz większą energią oraz zapałem przystępuje do pracy w kolejnym roku akademickim. Pomysłami sypie jak z rękawa, zaraża wszystkich optymizmem i każdego z blisko 1000 studentów traktuje z równą uwagą.

Właśnie odbyły się kolejne wybory zarządu ZUTW. I tu zaskoczenie. Bo Zofia Banaszak chciała zrezygnować już z funkcji prezesa.

- Myślałam sobie, że ile czasu wciąż ta sama osoba może prowadzić ZUTW? To niedobrze. Konieczne są zmiany. Przyjdzie ktoś nowy z pomysłami i wizją rozwoju ZUTW – mówi pani prezes i dodaje, że szefowanie tej uczelni to także pewne obciążenie psychicznie, bo przecież jest odpowiedzialność finansowa, prawna. Są kontrole, jest wiele różnych spraw do załatwienia. Przez te lata nigdy nie było żadnych zarzutów. Ale stres zawsze jest…

Odbyły się długie Polaków rozmowy. Przecież tak być nie może. Dla dobra ZUTW, studentów, ba – miasta! Tak odejść się nie da. Trzeba przygotować dobrze następców, by ta nietypowa uczelnia trwała nadal i się rozwijała. Trzeba powoli się wycofywać, by oddać pałeczkę w odpowiednim momencie. Te argumenty ją przekonały. Została. Choć już planowała sobie, że zrobi porządek w domu z albumami, różnymi rzeczami… Bo nigdy nie było czasu.

- Ale właściwie po co? – śmieje się. I przyznaje, że przez 35 lat (bo przez rok trwały szkolenia i przygotowania do utworzenia ZUTW) ta nietypowa uczelnia się zmieniła. To inny uniwersytet, bo inny jest świat. Inne są oczekiwania, inne możliwości, technologia poszła niesamowicie do przodu. Nie można zostawać w tyle.

W nowym zarządzie będą dwie młodsze osoby.

- Śmieję się, że nasz rząd nie ma jeszcze rzecznika. A my już mamy. Została nim Małgorzata Barska, która przez lata pełniła funkcję rzecznika Komendanta Miejskiego Policji w Zielonej Górze – mówi Zofia Banaszak. – Pani Barska jest właśnie jedną z nowych osób w zarządzie.

W październiku rozpocznie się 34. rok akademicki. No i przygotowania do obchodów 35-lecia uczelni. A w tym roku wszyscy świętować będą 50-lecie UTW w Polsce. Pani prezes chciałaby zorganizować z tej okazji konferencję naukową, mocno podkreślić to wydarzenie i sprawić, by skupić jakoś lubuskie UTW. Bo przecież jest ich wiele, mają różne cele i możliwości. Dobrze byłoby je skupić. Urzędnicy powinni się tym zająć, stworzyć lubuską mapę UTW. Powinny być one inaczej finansowane, zauważane i uwzględniane w różnych projektach. Pełnią przecież bardzo ważną rolę w starzejącym się społeczeństwie.

Warto byłoby zrobić coś wspólnie, połączyć siły wszystkich lubuskich UTW, by seniorzy poczuli, że jeszcze bardziej rosną im skrzydła.

A taką moc ma właśnie ustawiczne kształcenie. Bo jak przyznaje pani prezes, nie tylko słuchacze ZUTW rozwijają się, uczą ciągle nowych rzeczy. Ona także się uczy od studentów w trzecim wieku.

Właśnie trwają przyjęcia nowych słuchaczy. Panią prezes zastajemy na rozmowach z nimi, podpisywaniu legitymacji, które otrzymują.

- Przyjmujemy słuchaczy, profesjonalistów, wykształconych z umiejętnościami, których ja nie muszę mieć, więc się na pewno będę znów czegoś nowego uczyć – podkreśla Zofia Banaszak. – Bardzo dużo dają mi także stałe kontakty z pracownikami Uniwersytetu Zielonogórskiego, instytucjami kultury, członkami Rady Programowej itd. Cieszę się, że się rozwijam, że muszę też się zmieniać, przyjmować te wartości…

Zawsze może liczyć też na wsparcie rodziny. Męża – Zbigniewa, który także jest słuchaczem ZUTW. Na córki: Kamilę i Agatę. Obie z wykształcenia są germanistkami. Wspomagały ZUTW, także prowadząc zajęcia. Ogromne wsparcie dają jej także dwie już dorosłe wnuczki i dwóch wnuków bliźniaków, 15-latków.

- Nigdy nie mówią mi, że czegoś nie umiem, nie potrafię, a zawsze, że szybko się tego czy innego nauczę. Albo nawet słyszę: babciu, ty jesteś w tym dobra! – opowiada pani prezes. - W czasie pandemii moje wnuczki namówiły mnie na założenie profilu na Facebooku „Inspiracje w roli głównej. ZUTW zaprasza”. Starsza wnuczka wymyśliła czołówkę. Spodobało mi się, strona żyje i się rozwija. Logo, które mamy także na koszulkach, zawdzięczamy jednemu z moich zięciów. No i nie byłoby mnie przez tyle lat w ZUTW, gdyby nie mój mąż. Długo był obciążony, i nadal jest, domowymi obowiązkami. Ja mało czasu poświęcam na zakupy, na gotowanie obiadów czy przygotowywanie innych posiłków. Mąż to przejął. I jeśli jemu jest z tym dobrze i mi jest dobrze, to chyba wszystko jest w porządku…

Najważniejszy moment w historii ZUTW? Pani prezes bez wahania odpowiada, że wejście Polski do Unii Europejskiej. Ileż się wtedy zmieniło? Bo przecież ZUTW współpracował i miał kontakty z zagranicznymi UTW. Ale jakie trzeba było odstawiać kombinacje, by zorganizować wyjazdowe wymiany, jakieś wspólne projekty! Potem nagle świat stanął otworem. A seniorzy, ciekawi świata, ruszyli do Paryża, Rzymu, Londynu…

- Tak bardzo to docenialiśmy, tak bardzo się z tego cieszyliśmy. Tyle nowych możliwości się pojawiło. I nie daj Boże, żeby to się kiedyś skończyło – podkreśla pani prezes.

Studenci ZUTW zauważają, że dziś wiele osób nie pamięta, jak to było za żelazną kurtyną. Co się działo na granicach… A paszportów nie można było mieć w domach… Jak było, gdy bardzo chcieliśmy być w Unii Europejskiej. Jak zmienił się nasz kraj, gdy popłynęły do nas unijne fundusze. Jak zmieniło się nasze życie… I jak zmienił się też w związku z tym ZUTW.

- Ale jedno jest stałe. Na tej uczelni się zdrowieje. Człowiek czuje się potrzebny i doceniony. I co bardzo ważne – zyskuje wielu prawdziwych przyjaciół. To najlepsze lekarstwo na samotność, którą po przejściu na emeryturę szczególnie się odczuwa – zauważają słuchacze ZUTW.

Pani prezes też przyznaje, że ludzie są najważniejsi i że razem z gronem przyjaciół ładuje akumulatory na kolejne miesiące i lata. Razem z mężem lubi też korzystać z oferty kulturalnej, rekreacyjnej. Bo raz się żyje i trzeba łapać te radosne chwile, zbierać okruchy szczęścia, by nadal chciało się chcieć…

- To drugi człowiek sprawia, że każdy z nas zyskuje poczucie własnej wartości, czuje, że jeszcze może przenosić góry. I tutaj na ZUTW tak właśnie jest. Odkrywamy w sobie nowe możliwości. Odkrywamy nowe miejsca w Polsce i poza jej granicami. Wycieczek, wyjazdów i imprez nie brakuje. Właśnie wróciliśmy – 140 osób – znad morza. W Pustkowie było wspaniale – zauważają studenci. – Tu nikt nie chce kończyć studiowania po pięciu latach jak jest na innych uczelniach. Nasze indeksy są nieskończone. Można do nich wpisywać zaliczenia przez wiele, wiele lat.

- Na ZUTW zapisałam się zaraz po przejściu na emeryturę i to był strzał w dziesiątkę – dzieli się wrażeniami pani Bogumiła. - Aktywność intelektualna i fizyczna była i ciągle jest mi bardzo potrzebna, żebym mogła czuć się spełniona i szczęśliwa. ZUTW daje ogromne możliwości realizowania, rozwijania swoich zainteresowań. Tutaj nauczyłam się biegle posługiwać komputerem, obróbki zdjęć, zaczęłam pisać do czasopisma „Inspiracje” i na stronę ZUTW. Poznałam wielu wspaniałych ludzi. To wszystko sprawia, że moje emeryckie życie jest ciekawe, pełne różnorodnych doznań, emocji. Lata lecą, a ja nawet nie mam czasu, żeby pomyśleć o starości, bo duchem ciągle czuję się młodo.

Słuchacze dodają, że wszędzie, by zadziało się coś pozytywnego, potrzebny jest lider. Oni mają takie szczęście, że od lat jest nim Zofia Banaszak. Dla wielu po prostu Zosieńka. Jej działalność, życzliwość, poczucie humoru i dystans do świata doceniło wiele osób i instytucji, stąd liczne nagrody i wyróżnienia. Także od Kapituły i Czytelników „Gazety Lubuskiej”, którzy nadali jej tytuł Lubuszanki Roku. Prezydent i rada miasta przyznali jej honorowe obywatelstwo. Ona? Jest wdzięczna za każde słowo, każdy gest sympatii, uznania, bo to miłe. Ale nie nagrody są dla niej najważniejsze, lecz uśmiech i zadowolenie drugiego człowieka.