Miód a serce zimą. Czy naprawdę zmniejsza ryzyko zawału?

Statystyki z wielu krajów pokazują wyraźny „efekt zimy”. Zimą częściej dochodzi do zawałów serca i zgonów sercowo-naczyniowych niż latem. Z badań wynika, że choroby serca rzeczywiście nasilają się zimą. Przegląd „Winter Cardiovascular Diseases Phenomenon” pokazuje, że w wielu krajach świata w chłodnych miesiącach rośnie liczba zawałów, udarów, arytmii i nagłych zgonów sercowo-naczyniowych.

To zjawisko nie dotyczy jednego regionu – obserwuje się je zarówno w Europie, jak i w Azji czy Ameryce Północnej. Analiza obejmująca dane z 19 państw (ponad 54 mln zgonów) wykazała, że różnica między zimową a letnią śmiertelnością z przyczyn sercowo-naczyniowych sięga nawet 18–46 proc. U osób starszych efekt jest jeszcze wyraźniejszy — w badaniach nad pacjentami powyżej 65. roku życia zimowa śmiertelność z powodu chorób serca była wyższa o około 30–50 proc. Takie zestawienia potwierdzają, że niska temperatura realnie obciąża układ krążenia i zwiększa ryzyko poważnych incydentów.

Na ryzyko wpływa kilka mechanizmów. Niska temperatura powoduje skurcz naczyń krwionośnych. Krew staje się gęstsza, wzrasta ciśnienie, łatwiej tworzą się zakrzepy.

Badania potwierdzają, że już krótkie epizody zimna i tzw. „cold spells” podnoszą ryzyko zawału w kolejnych dniach. Do tego dochodzi zimowy styl życia. Mniej się ruszasz, częściej wybierasz tłuste i słone potrawy. W czasie świąt łatwo też o stres, przejedzenie i alkohol.

Zimą serce pracuje pod większym obciążeniem, dlatego kontrola zdrowia ma wtedy jeszcze większe znaczenie niż latem. Warto regularnie mierzyć ciśnienie, bo niskie temperatury naturalnie je podnoszą i łatwo przeoczyć pierwsze niepokojące skoki. Tak samo ważny jest cholesterol i poziom cukru — zimą częściej jemy tłuszcze, słodkie przekąski i cięższe potrawy, co sprzyja stanom zapalnym i odkładaniu się blaszek miażdżycowych.

Do tego dochodzi mniejsza aktywność fizyczna, która spowalnia metabolizm i zwiększa masę ciała, a to kolejny czynnik ryzyka zawału. Jeśli dołożysz do tego papierosy, ryzyko powikłań rośnie wielokrotnie. Zimą każdy z tych elementów ma większą siłę rażenia, dlatego właśnie w tym okresie profilaktyka jest najskuteczniejszą ochroną serca.

Miód może wspierać serce, ale to tylko dodatek — nie zastąpi profilaktyki.

Miód nie jest zwykłym cukrem, ale też nie działa jak magiczne lekarstwo. Składa się głównie z glukozy i fruktozy, lecz zawiera również niewielkie ilości związków bioaktywnych o potencjalnym działaniu przeciwutleniającym i przeciwzapalnym.

To właśnie one wzbudzają zainteresowanie naukowców. Przewlekły stan zapalny, stres oksydacyjny i zaburzenia lipidów są powiązane z rozwojem miażdżycy. Jeśli miód łagodnie wpływa na te procesy, może potencjalnie wspierać zdrowie serca.

Trzeba jednak pamiętać, że miód to nadal cukier. Nadmiar cukrów prostych zwiększa masę ciała, nasila stan zapalny i sprzyja chorobom układu krążenia.

Naukowcy podkreślają, że miód może wspierać serce, ale nie działa jak lek. W części badań widać, że regularne, niewielkie ilości miodu pomagają poprawić tzw. „profil lipidowy”, czyli obniżyć trójglicerydy, cholesterol całkowity i LDL, a jednocześnie podnieść „dobry” HDL. W porównaniach z białym cukrem wypadał zdecydowanie lepiej — osoby jedzące miód miały korzystniejsze wyniki, a u tych, które dostawały sacharozę, parametry wręcz się pogarszały.

Są też prace, które pokazują, że miód i inne produkty ula, jak propolis, mogą łagodnie działać na stan zapalny, masę ciała i poziom cukru. To jednak delikatne efekty, zależne od rodzaju miodu, ilości, jaką jesz, i całej diety. Dlatego część metaanaliz nie znalazła jednoznacznych korzyści u wszystkich osób — wyniki są po prostu różne.

Najprościej mówiąc: miód może być dobrym dodatkiem do zdrowego stylu życia, ale sam w sobie nie wyleczy problemów z sercem. Nie zastąpi leków, ruchu, kontroli cholesterolu czy ciśnienia. To raczej lepsza alternatywa dla zwykłego cukru niż cudowny środek.

Ważna jest suma cukrów w diecie. Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne zaleca, aby cukry dodane stanowiły maksymalnie ok. 6% energii dziennie. To około 6 łyżeczek dla kobiet i 9 dla mężczyzn. Te wytyczne są traktowane jako dobry punkt odniesienia również w Europie, bo dotyczą ogólnego wpływu cukrów prostych na zdrowie metaboliczne i sercowo-naczyniowe. Europejskie instytucje (EFSA, WHO Europe) mają zbliżone limity — zwykle mówią o ograniczeniu cukrów dodanych do maks. 10% energii, ale podkreślają, że 6% to poziom bardziej „ochronny” dla zdrowia serca.

Miód wchodzi w ten limit tak samo jak inne słodziki. Jedna łyżka stołowa miodu to około 15–20 g cukrów. Jeśli chcesz dbać o serce, rozsądna jest mała porcja – na przykład 1 łyżeczka dziennie wliczona w całkowity bilans cukru.

Warto to powiedzieć wprost: miód nie zadziała jak tarcza ani szybki „lek” na problemy z krążeniem. Może jednak być lepszym wyborem niż biały cukier i dostarczać antyoksydantów, które wspierają naczynia krwionośne. Badania pokazują, że te związki pomagają zmniejszać stres oksydacyjny i stan zapalny, a zimą – gdy ciśnienie krwi naturalnie rośnie przez zimno – ma to dodatkowe znaczenie. Miód nie poprawi krążenia w sposób spektakularny, ale może być elementem bardziej przyjaznej dla serca diety.

Największy sens ma wtedy, gdy zastępujesz nim inne źródła cukru, na przykład słodzone napoje, batoniki czy syropy smakowe do kawy. Właśnie „zamiast”, a nie „dodatkowo”, bo nadmiar cukrów — bez względu na ich rodzaj — obciąża serce tak samo.

Pamiętaj jednak, że o zdrowiu serca wciąż decydują podstawy: regularny ruch, niepalenie, stabilne ciśnienie i cholesterol, zdrowa masa ciała, dobry sen i mniejszy stres. Miód może tu pomóc jako drobny dodatek, ale nie zastąpi żadnego z tych elementów.

Dla kogo miód zimą nie będzie dobrym wyborem? Przede wszystkim dla osób, które mają problemy z cukrem. Przy cukrzycy i insulinooporności nawet niewielka ilość miodu może wywołać szybki wzrost glikemii, dlatego tu wszystko trzeba ustalać z lekarzem lub dietetykiem. Ostrożne powinny być też osoby z nadwagą i otyłością — miód to nadal cukier i dodatkowe kalorie, które łatwo odkładają się zimą, gdy mniej się ruszamy. Pamiętaj też, że miodu nie podaje się dzieciom poniżej 12. miesiąca życia, bo w tym wieku może być dla nich niebezpieczny.

Jeśli chcesz wybrać miód, który najlepiej wspiera serce, postaw na te ciemniejsze i mniej przetworzone. To właśnie one mają najwięcej naturalnych antyoksydantów, które pomagają naczyniom krwionośnym radzić sobie ze stresem i stanem zapalnym. Najczęściej poleca się miód gryczany, bo jest wyjątkowo bogaty w polifenole, oraz miód spadziowy, który ma gęsty, ciemny kolor i wysoką zawartość związków mineralnych. Dobrym wyborem może być też miód wielokwiatowy z lokalnej pasieki, o ile jest surowy i niepasteryzowany.

Jedz go w małych ilościach. Wybieraj miód dobrej jakości. Dodawaj go do owsianki, jogurtu naturalnego, naparów, zamiast słodyczy. I traktuj go jako część zdrowego stylu życia, a nie „zimowy lek na serce”.

Najlepszą receptą na serce zimą nadal pozostaje ruch, ciepłe ubranie, mniej stresu i regularne badania.

Informacja: Artykuł ma charakter edukacyjny i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Miód nie jest lekiem i nie powinien być traktowany jako metoda leczenia chorób serca. To nadal cukier, a jego działanie nie gwarantuje ochrony przed schorzeniami sercowo-naczyniowymi. W przypadku problemów z ciśnieniem, cholesterolem, cukrzycą lub jakichkolwiek objawów dotyczących układu krążenia skonsultuj się ze specjalistą.

Źródła:

• Cardioprotective Effects of Honey and Its Constituent: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7277934/
• Effect of Honey on Cardiometabolic Risk Factors – Systematic Review and Meta-Analysis (2023): https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36379223/
• The Effect of Honey on Lipid Profiles – Systematic Review and Meta-Analysis (2022): https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34218823/
• Effect of Natural Honey on Lowering Lipid Profile – Review: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9149702/
• Natural Honey and Cardiovascular Risk Factors – Clinical Trial: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18454257/
• American Heart Association – Sugar Intake Recommendations: https://www.heart.org/en/healthy-living/healthy-eating/eat-smart/sugar/how-much-sugar-is-too-much
• Honey Composition and Bioactivity – Review: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10251304/