Niewidomi od urodzenia – zobaczyli świat, gdy opuścili ciało

To nie legendy ani relacje z forów ezoterycznych. To wyniki poważnych badań przeprowadzonych przez psychologów Kennetha Ringa i Sharon Cooper, którzy pod koniec lat 90. postanowili zbadać zjawisko, o którym mówiło się od dawna – ale, którego nikt wcześniej nie ujął w ramy nauki. Naukowcy zebrali relacje osób niewidomych – w tym takich, które nigdy nie miały zdolności widzenia – i odkryli coś, co do dziś zadziwia badaczy świadomości, neurologów i filozofów umysłu.

Czy możliwe jest postrzeganie świata bez oczu? Czy istnieje forma „widzenia”, która nie zależy od fizycznego mózgu i nerwu wzrokowego? I najważniejsze: co te doświadczenia mówią nam o granicach życia, śmierci i ludzkiej świadomości?

W tym artykule przyjrzymy się dokładnie tym niezwykłym przypadkom — relacjom osób, które nigdy nie widziały nic, aż do chwili… gdy ich umysł na moment opuścił ciało.

W 1999 roku psycholog dr Kenneth Ring z University of Connecticut wraz z Sharon Cooper opublikowali jedną z najbardziej zdumiewających książek o doświadczeniach śmierci kliniczne. To nie był kolejny zbiór anegdot czy opowieści spirytualnych. Ring i Cooper przeprowadzili systematyczne wywiady z 31 osobami niewidomymi, z których wiele było niewidomych od urodzenia.

Wśród badanych znalazły się osoby, które przeszły śmierć kliniczną (NDE), jak i takie, które doświadczyły tzw. wyjścia z ciała (OBE). Ich relacje były nie tylko spójne, ale i głęboko poruszające – bo opisywały świat, którego nigdy nie widziały oczami... a mimo to potrafiły go opisać.

Jedna z uczestniczek badania, niewidoma od urodzenia kobieta, opisała swoje doświadczenie z sali operacyjnej:

Inny badany opowiadał, jak „unosił się” nad karetką i widział, jak sanitariusze próbują go reanimować. Zwracał uwagę na szczegóły stroju, sprzętu i lokalizacji. Gdy odzyskał przytomność, opowiedział to lekarzom – którzy byli zdumieni trafnością opisu.

W toku badań opisanych w książce Kennetha Ringa i Sharon Cooper, osoby niewidome od urodzenia opowiadały historie, które przeczą wszystkiemu, co wiemy o percepcji wzrokowej. Poniżej kilka wybranych fragmentów ich relacji – każde świadectwo pochodzi od osoby, która fizycznie nie miała nigdy dostępu do świata światła, barw i przestrzeni.

Ring i Cooper podkreślają, że większość tych relacji zawierała spójne opisy przestrzeni, ruchu i kolorów, mimo że badani nie potrafili nawet zdefiniować, czym jest „obraz”. Niektórzy opisywali to jako „poznanie bez zmysłu”, inni – jako „widzenie duszą”. Niezależnie od języka, każdy z nich wiedział, że w tym momencie doświadczył czegoś, co w normalnym życiu było dla niego całkowicie niedostępne.

Naukowcy od dawna wiedzą, że osoby niewidome od urodzenia nie mają tzw. wyobrażeń wzrokowych. Nie śnią w obrazach, nie doświadczają wizualnych halucynacji. Ich mózg nie koduje kolorów, twarzy, światła. Dlatego relacje, w których opisują „co widzieli”, są tak zadziwiające.

Ring i Cooper sugerują, że istnieje możliwość istnienia „percepcji poza mózgiem” – czegoś, co nie zależy od oczu ani kory wzrokowej. Nie nazywają tego duszą, ale twierdzą, że mechanizm ten nie daje się wytłumaczyć konwencjonalnie.

Współczesna neurologia uznaje, że zmysły są przetwarzane przez mózg, a nie przez same organy zmysłu. Ale przypadki takie jak te opisane w Mindsight przekraczają nawet to założenie. Niewidomi nie mają pojęcia, czym jest obraz – a mimo to opisują ludzi, pomieszczenia i światło. Niektóre relacje zawierają informacje, które można było później potwierdzić (np. konkretne rozmowy personelu, pozycje ciał, szczegóły miejsca zdarzenia).

Niektórzy badacze tłumaczą to możliwą aktywacją „mentalnej symulacji przestrzeni”, ale nikt nie wyjaśnił jeszcze, jak osoba bez żadnych doświadczeń wzrokowych może tworzyć tak realistyczne opisy.

Dr Ring nie twierdził, że jego badania dowodzą istnienia duszy czy życia po śmierci. Ale zaznaczał, że są zbyt spójne i precyzyjne, by uznać je za przypadek. Jednocześnie apelował o więcej badań z udziałem niewidomych pacjentów, zwłaszcza w kontrolowanych warunkach medycznych (np. przy reanimacji).

Jego praca została opublikowana w Journal of Near-Death Studies i do dziś stanowi punkt odniesienia dla badaczy zajmujących się świadomością i neurokognicją graniczną.

Nie da się zignorować faktu, że osoby niewidome od urodzenia, w stanie bliskim śmierci, opowiadały o „widzeniu” świata w sposób, który wymyka się wszelkim znanym modelom neurologicznym. Czy to dowód na istnienie świadomości niezależnej od ciała? Tego jeszcze nie wiemy. Ale sama możliwość, że człowiek może poznać świat poza swoimi zmysłami, otwiera drzwi do fundamentalnych pytań o naturę życia, umysłu i istnienia.

• Ring, Kenneth & Cooper, Sharon – Mindsight: Near-Death and Out-of-Body Experiences in the Blind, 1999.
• Journal of Near-Death Studies, Vol. 17(2), 1998–1999.
• Greyson, Bruce – Psychology and the Near-Death Experience, Routledge, 2000.
• Blanke, Olaf – Out-of-body experience and self-processing, Trends in Cognitive Sciences, 2004.