Szczęka "strzela" lub przeskakuje? Nie ignoruj tych objawów

Staw skroniowo-żuchwowy jest parzystym stawem łączącym żuchwę z kością skroniową czaszki i jednym z najbardziej obciążonych elementów układu ruchu.

Jego praca jest niezwykle złożona - łączy w sobie ruchy zawiasowe i ślizgowe, a nawet niewielka dysfunkcja wpływa bezpośrednio na funkcjonowanie całego układu żucia.

Stawy skroniowo-żuchwowe wykorzystujemy podczas mowy, jedzenia, śmiania się i całowania.

Ból w obrębie stawu (lub stawów) skroniowo-żuchwowego, nasilający się podczas jedzenia, żucia czy dłuższej rozmowy, jest jednym z najczęstszych symptomów TMD. Najczęściej wynika on z przeciążenia mięśni żucia lub nieprawidłowego funkcjonowania krążka stawowego, który działa jak "poduszka" amortyzująca ruchy żuchwy. Towarzyszyć mu może uczucie osłabienia lub zmęczenia żuchwy, przypominające zakwasy po wysiłku. Regularnie powtarzający się ból to sygnał, że staw nie funkcjonuje prawidłowo i wymaga konsultacji oraz diagnostyki.

- Coraz częściej dentyści na pierwszej wizycie, nawet niezwiązanej ze stawami, sprawdzają prawidłowość ich funkcjonowania. Wykonują manualne badanie z zewnątrz i wewnątrz jamy ustnej, oceniając ruchomość, pozycję głowy żuchwy, ewentualną bolesność oraz czy nie ma klików i trzasków podczas otwierania ust. Ponadto wskazana jest diagnostyka radiologiczna pokazująca wszystkie struktury stawów, umożliwiająca ocenę wszelkich anomalii. Zaburzenia stawów skroniowo-żuchwowych klasyfikuje się w medycynie jako TMD (z angielskiego: temporomandibular disorders) i szacuje się, że mogą dotyczyć nawet 20 do 30% dorosłej populacji, choć tylko część pacjentów otrzymuje właściwe rozpoznanie - lek. dent. Andrii Shelefontiuk z Medicover Stomatologia.

Klikanie, trzaski i przeskakiwanie. O czym mogą świadczyć te objawy?

Niektórzy pacjenci obserwują u siebie niepokojące dźwięki w stawach skroniowo-żuchwowych, np. klikanie, trzaski czy przeskakiwanie. Z takimi objawami nie ma co zwlekać. Zalecana jest wizyta u specjalisty. Tylko klikanie przycisków myszki powinno nam towarzyszyć w ciągu dnia, a nie odgłosy własnych stawów.

Trzaski i przeskakiwanie w stawie skroniowo-żuchwowym to objawy związane najczęściej z nieprawidłowym ułożeniem krążka stawowego. W prawidłowych warunkach krążek ten przesuwa się płynnie wraz z głową żuchwy.

- Gdy dochodzi do przemieszczenia krążka stawowego, ruch żuchwy jest zakłócony i towarzyszy mu charakterystyczny dźwięk, nierzadko słyszalny też przez najbliższe otoczenie. To tak zwane przemieszczenie krążka stawowego bez zablokowania, które zwykle nie ogranicza otwierania ust, ale wskazuje na zaburzenie biomechaniki stawu. Z biegiem czasu taka sytuacja może prowadzić do dalszego przeciążania tkanek, rozwoju stanów zapalnych, a nawet stopniowej degeneracji powierzchni stawowych - opisuje dentysta.

Uwaga: jeśli pojawia się epizodyczne "zablokowanie" żuchwy, uniemożliwiające pełne otwarcie ust lub sprawiające wrażenie, że żuchwa "ucieka" na jedną stronę, oznacza to, że przemieszczenie krążka stawowego jest bardziej zaawansowane i wymaga profesjonalnej oceny specjalisty.

Te dolegliwości bywają mylące, bo jak rozpoznać, że źródło problemu tkwi w żuchwie, skoro ból odczuwamy w karku czy głowie? Objawy mogą obejmować stawy skroniowo-żuchwowe, ich okolice, skronie, całą głowę, a niekiedy nawet kark i obręcz barkową, co łatwo pomylić z migreną lub bólami napięciowymi.

- Związek między SSŻ a bólami w tych rejonach wynika z anatomii i fizjologii. Mięśnie żucia, takie jak mięsień skroniowy, zlokalizowany po bokach głowy, i żwacz, znajdujący się przy policzku, są jednymi z najsilniejszych w ludzkim ciele. Są one połączone z mięśniami karku i szyi, tworząc skomplikowany, zintegrowany system. Gdy stawy i mięśnie żucia są przeciążone lub pracują nieprawidłowo, pojawia się przewlekłe napięcie. To napięcie przenosi się na sąsiednie struktury, powodując bóle głowy, które mogą promieniować wzdłuż skroni, a nawet do gałek ocznych. Podobnie napięcie z żuchwy i mięśni żucia często rozprzestrzenia się w dół, do mięśni szyi i barków, prowadząc ponadto do sztywności i bólu karku. Nieraz o charakterze nawracającym. - mówi lek. dent. Andrii Shelefontiuk.

Uwaga: częste napięcie mięśni jest często nieuświadomione i może wynikać z bruksizmu - mimowolnego zgrzytania zębami lub zaciskania szczęki pod wpływem stresu. Dolegliwości mogą pojawiać się zarówno w nocy, jak i w ciągu dnia, szczególnie w momentach wzmożonego napięcia, i nie powinny być lekceważone.

Dokuczliwym problemem związanym z zaburzeniami stawów skroniowo-żuchwowych są szumy uszne, zwane też tinnitus. Przyczyn jest kilka. Staw skroniowo-żuchwowy leży tuż przy zewnętrznym kanale słuchowym, więc każde zapalenie, obrzęk lub przeciążenie może fizycznie oddziaływać na ucho, drażniąc przyległe tkanki.

Dodatkowo nerw trójdzielny, unerwiający mięśnie żuchwy, łączy się z układem słuchowym. W sytuacji przeciążenia lub bólu stawu jego nadmierna aktywność może być przez mózg błędnie odbierana jako dźwięk, co prowadzi do odczuwania, a właściwie "słyszenia", szumów w uszach.

Staw skroniowo-żuchwowy, choć niewielki, może powodować dolegliwości mylone z chorobami neurologicznymi, laryngologicznymi czy ortopedycznymi. Gdy kolejne konsultacje nie przynoszą odpowiedzi, warto zgłosić się do stomatologa lub fizjoterapeuty stomatologicznego. Leczenie TMD jest złożone, a pierwszym etapem jest dokładny wywiad, ocena nawyków, badanie palpacyjne mięśni żucia oraz analiza toru ruchu żuchwy.

Dentyści mają możliwość precyzyjnego sprawdzenia, jak pracują stawy skroniowo-żuchwowe, za pomocą kondylografii. To metoda diagnostyczna wykorzystująca urządzenie umieszczane na głowie pacjenta oraz oprogramowanie komputerowe do cyfrowego odtworzenia mapy ruchów stawów i żuchwy.

W diagnostyce TMD wykonuje się pantomogram, czyli zdjęcie rentgenowskie wszystkich zębów i kości szczęki wraz z żuchwą. To podstawowe badanie obrazowe pozwala na ogólną ocenę budowy stawów, wykrycie ewentualnych zmian zwyrodnieniowych oraz wykluczenie innych przyczyn bólu, takich jak stany zapalne w obrębie zębów.