Profilaktyka ocaliła miliony ludzi od zgonów z powodu kilku nowotworów

Postępy w profilaktyce nowotworowej i badaniach przesiewowych przyczyniły się do uniknięcia większej liczby zgonów z powodu pięciu typów nowotworów w ciągu ostatnich 45 lat niż same osiągnięcia w leczeniu - wynika z badania modelowego przeprowadzonego przez naukowców z NIH.

Skupiono się w nim na liczbie zgonów z powodu raka piersi, szyjki macicy, jelita grubego, płuc i prostaty, którym zapobiegły działania z zakresu profilaktyki, badań przesiewowych i leczenia. Te pięć nowotworów wybrano, ponieważ są one jednymi z najczęstszych przyczyn zgonów nowotworowych, a dla każdego z nich istnieją strategie zapobiegania, wczesnego wykrywania i/lub leczenia. W ostatnich latach odpowiadały one za niemal połowę wszystkich nowych przypadków raka i zgonów.

- Chociaż wiele osób może sądzić, że to przede wszystkim postęp w leczeniu odpowiada za spadek śmiertelności w tych pięciu nowotworach, zaskakujące jest to, jak duży wpływ mają działania profilaktyczne i badania przesiewowe - mówi dr Katrina A. B. Goddard, współautorka analiz. - Osiem na dziesięć zgonów, którym udało się zapobiec w ciągu ostatnich 45 lat, zawdzięczamy właśnie profilaktyce i badaniom przesiewowym - dodaje.

Największy udział w zapobieganiu zgonom miała jedna interwencja profilaktyczna - zaprzestanie palenia papierosów - która uchroniła przed 3,45 milionami zgonów z powodu raka płuca.

W podziale na poszczególne nowotwory, to działania profilaktyczne i badania przesiewowe miały największy udział w ograniczeniu zgonów z powodu raka szyjki macicy, jelita grubego, płuc i prostaty. Tylko w przypadku raka piersi najwięcej uratowanych istnień przypisano postępom w leczeniu.

- Aby skutecznie ograniczać śmiertelność nowotworową, musimy łączyć skuteczne strategie profilaktyczne i przesiewowe z rozwojem leczenia - wskazuje dr W. Kimryn Rathmell. - To badanie pomoże nam zrozumieć, które strategie przynoszą największe korzyści i jak możemy zwiększyć ich wykorzystanie w całym kraju - dodaje.

Wykorzystano modele statystyczne i dane o umieralności na raka, aby oszacować wkład poszczególnych czynników - profilaktyki, badań przesiewowych i leczenia - w ograniczenie liczby zgonów z powodu pięciu typów nowotworów w latach 1975-2020.

Łącznie oszacowano, że w tym okresie udało się zapobiec 5,94 miliona zgonów. Spośród nich aż 4,75 miliona (czyli 80 proc.) było efektem działań profilaktycznych i przesiewowych.

Szczegółowe dane według rodzaju nowotworu:

• Rak piersi - uniknięto 1 miliona zgonów (z 2,71 mln, które by wystąpiły bez interwencji), z czego 75 proc. przypisano postępom w leczeniu, a 25 proc. badaniom mammograficznym.
• Rak płuca - uniknięto 3,45 miliona zgonów (z 9,2 mln), z czego aż 98 proc. dzięki działaniom antynikotynowym, a 2 proc. dzięki leczeniu.
• Rak szyjki macicy - zapobieżono 160 tysiącom zgonów (z 370 tys.) wyłącznie dzięki badaniom cytologicznym oraz usuwaniu zmian przedrakowych.
• Rak jelita grubego - spośród 940 tys. zgonów, którym zapobiegnięto (z 3,45 mln), 79 proc. zawdzięczano badaniom przesiewowym i usuwaniu polipów, a 21 proc. leczeniu.
• Rak prostaty - z 360 tys. zgonów, których uniknięto (z 1,01 mln), 56 proc. przypisano badaniom PSA, a 44 proc. leczeniu.

- Te wyniki pokazują, że potrzebujemy silnych i zrównoważonych strategii we wszystkich tych obszarach. Nie chodzi tylko o postęp w leczeniu, ale również o skuteczne działania profilaktyczne i przesiewowe - mówią eksperci.

Autorzy podkreślają, że wiele nowszych metod profilaktyki i badań przesiewowych - takich jak szczepienia przeciw HPV czy badania przesiewowe raka płuc - nie było powszechnie stosowanych w analizowanym okresie, a mogą one dodatkowo przyczynić się do dalszego spadku umieralności. Inne szanse na poprawę sytuacji to m.in. zwiększenie dostępności badań (np. możliwość samodzielnego pobrania materiału do testu HPV) oraz opracowywanie nowych metod leczenia.

Autorzy przyznają, że pięć badanych typów raka odpowiada za mniej niż połowę wszystkich zgonów nowotworowych, więc wyniki niekoniecznie odnoszą się do innych typów raka, zwłaszcza tych, w przypadku których nie istnieją skuteczne metody zapobiegania, badań przesiewowych ani leczenia.

- Musimy zwiększyć dostępność i wykorzystanie działań profilaktycznych oraz badań przesiewowych w przypadku tych pięciu nowotworów, aby wszyscy Amerykanie - zwłaszcza populacje niedostatecznie objęte opieką - mogli z nich korzystać. Jednocześnie należy rozwijać nowe strategie, by zapobiegać zgonom z powodu innych, bardzo groźnych nowotworów, takich jak rak trzustki czy jajnika - uważa dr Philip E. Castle, współautor badań.

Na podstawie:

In five cancer types, prevention and screening have been major contributors to saving lives