Mieszko I miał siostrę? Źródła nie są zgodne

To nieznany z imienia brat Mieszka I. Na jego temat wiemy tylko tyle, iż poniósł śmierć podczas jednej z bitew z saskim wichrzycielem Wichmanem i wspomagającymi go Wieletami. O starciu tym poinformował potomnych mnich Widukind z Korbei. Historycy sądzą, iż podane przez tego kronikarza wydarzenie miało miejsce około 963 roku.

Trudno przesądzić, czy zabity przez Wieletów książę piastowski był starszy czy też – co bardziej prawdopodobne – młodszy od Mieszka I. Oba warianty cieszą się wśród historyków sporym poważaniem, aczkolwiek coraz częściej znawcy zagadnienia przychylają się do drugiego z nich.

W historiografii można spotkać się ze zdaniem, że bezimienny książę był samodzielnym władcą, jednak informacji tej nie potwierdził żaden przekaz pisany. Zresztą nie sposób wskazać terytorium, podlagające jego ewentualnej władzy.

Nic pewnego nie sposób powiedzieć również odnośnie dowodzenia brata Mieszka I podczas wojny z wrogami Polski. Jego śmierć w jej trakcie nie jest dowodem na jego ewentualne słabe zawiadywanie podległymi mu siłami zbrojnymi.

Historycy wojskowości sugerują, iż bitwa, w której zginął nieznany z imienia Piast, odbyła się gdzieś na terenie Wielkopolski. Tam też został najprawdopodobniej pochowany w jakiejś zbiorowej mogile. Niewykluczone również, iż ciało zabitego brata Mieszka I spoczęło w Poznaniu lub Gnieźnie, a więc centralnych grodach ówczesnej Polski.

Czcibor to – jak sądzą genealogowie – kolejny młodszy brat Mieszka I. Informacje na jego temat czerpiemy z jednej z saskich kronik autorstwa Thietmara z Merseburga (975-1018).

Podobnie jak nieznany z imienia brat Mieszka I, tak i Czcibor (określony w źródłach mianem "Cidebur") nie był najprawdopodobniej udzielnym księciem piastowskim, co zadecydowało o tym, iż nie odegrał on większej roli w ówczesnym państwie polskim.

W 972 roku Czcibor wziął udział w bitwie pod Cedynią, gdzie wraz z Mieszkiem I pobił na głowę armię niemiecką, dowodzoną przez margrabiego łużyckiego Hodona. Podczas tego starcia Czcibor dowodził przypuszczalnie oddziałem jazdy, która uderzyła na flankę Niemców, doprowadzając do ich oskrzydlenia. Manewr ten zapewnił Piastom druzgocące zwycięstwo nad nieprzyjacielem.

Data śmierci Czcibora jest nieznana. Trudno określić, jak wyglądało jego życie prywatne. W źródłach nie dochowały się bowiem informacje o jego żonie czy ewentualnym potomstwie.

Już pod koniec XIX wieku O. Balzer w monumentalnej "Genealogii Piastów" przyjmował istnienie trzeciego brata Mieszka I, niejakiego Prokuja. Wnioski słynnego genealoga przyjęli jego następcy, aczkolwiek z czasem znalazło się wielu badaczy kontestujących zaproponowaną przez niego wykładnię. Do zdecydowanych przeciwników poglądu O. Balzera należeli m.in. S. Łaguna czy K. Jasiński. W chwili obecnej Prokuja uważa się co najwyżej za rzekomego Piasta.

Postać Prokuja wprowadził na karty swojej kroniki wspomniany wyżej Thietmar. Według niego był on wujem króla Węgier Stefana Wielkiego, osadzonym w którymś z grodów na granicy polsko-węgierskiej.

Informacje niemieckiego kronikarza uzupełniła powstała w połowie XIII wieku tzw. "Kronika węgiersko-polska", z której wynika, iż Prokuj był bratem Mieszka. W chwili obecnej większość uczonych krytycznie ustosunkowuje się do tej wiadomości. W omawianym źródle, stanowiącym kompilację wielu innych utworów, znajduje się mnóstwo błędów, obniżających jego ogólną wartość.

Symptomatyczne, iż o innym rodzeństwie Mieszka I nie napisano w przekazach pisanych powstałych w X-XI wieku, głównie z terenu Niemiec. Thietmar wiedział wprawdzie o stosunku powinowactwa występującym między Stefanem a Prokujem, nie zdawał sobie natomiast sprawy, w jakim stosunku do Mieszka pozostawał Prokuj.

To tylko pokazuje, iż już w czasach tego kronikarza wiedziano bardzo mało na temat najstarszych stosunków rodzinnych między Polską a Węgrami. W tym kontekście informacje o Prokuju jako rzekomym bracie Mieszka I, spisane kilka stuleci później w kronice budzącej sporo kontrowersji, muszą zostać poddane w wątpliwość.

"Kronika węgiersko-polska" podaje, iż siostrą Mieszka I była Adelajda. Jako żona księcia Gejzy miała – w świetle kroniki – nawrócić męża na chrześcijaństwo, a następnie porodzić mu syna, Stefana Wielkiego, późniejszego pierwszego króla Węgier.

Na podstawie powyższej informacji, powielonych w innych źródłach z epoki, oraz posiłkując się licznymi przesłankami pośrednimi stwierdzono, iż Adelajda była córką Siemomysła i jego nieznanej z imienia żony. Mogła być młodszą siostrą Mieszka, zmarłą po 995 roku. Uważa się, iż Adelajda poślubiła Gejzę najpóźniej w 973 roku.

Jednym z największych orędowników historyczności Adelajdy jako siostry Mieszka I był O. Balzer. Jego argumentacja dzisiaj już nie obowiązuje, zaś samą Piastównę uznaje się za postać fikcyjną. Tak samo ma się sprawa z uwagami S. Zakrzewskiego, uważającego Adelajdę za córkę Mieszka (rodzoną ok. 969 roku), macochę Stefana Wielkiego.

Badacze węgierscy za żonę Gejzy i matkę Stefana uważają Saroltę, córkę Gyuli Młodszego, księcia Siedmiogrodu nazywanego przez źródła wujkiem Stefana. Wprawdzie niektórzy uczeni dopuszczali możliwość podwójnego małżeństwa Gejzy, w tym z Adelajdą, jednak nie znajduje to potwierdzenia w skromnie prezentującym się materiale źródłowym.

Za K. Jasińskim można więc śmiało wykreślić Adelajdę z dynastii piastowskiej, uważając ją za wytwór wyobraźni autora "Kroniki węgiersko-polskiej" i wszystkich tych, którzy powielali podane przez nią informacje.