Piątek trzynastego. Skąd wziął się najsłynniejszy przesąd świata?

Według historyka folkloru Donalda Dosseya, źródła pechowej natury liczby 13 sięgają nordyckiej mitologii. To właśnie tam rozgrywała się opowieść o 12 bogach biesiadujących w Walhalli. Niezaproszony Loki, bóg oszustów, pojawił się jako trzynasty gość i doprowadził do tragedii – śmierci Baldera, ukochanego przez wszystkich boga. Ziemię ogarnęła ciemność i żałoba, a ten dzień uznano za wyjątkowo nieszczęśliwy. Tak narodził się przesąd, że trzynastka przynosi pecha.

Motyw trzynastu osób przy jednym stole pojawia się również w chrześcijaństwie. Podczas Ostatniej Wieczerzy w Wieczerniku, w noc poprzedzającą ukrzyżowanie Jezusa, obecnych było właśnie trzynaście osób. Wielki Czwartek, 13 Nisan, poprzedzał Wielki Piątek – dzień śmierci Chrystusa. Ta symbolika dodatkowo wzmocniła przekonanie, że liczba 13 zwiastuje nieszczęście.

Jedna z najpopularniejszych teorii dotyczących pechowej daty dotyczy wydarzeń z 13 października 1307 roku. To wtedy, w piątek trzynastego, król Francji Filip IV kazał aresztować członków zakonu templariuszy, oskarżając ich o herezję i inne zbrodnie. W rzeczywistości chodziło jednak o długi, jakie miał wobec zakonu. Legenda głosi, że ostatni wielki mistrz templariuszy, Jacques de Molay, tuż przed śmiercią rzucił klątwę na króla i papieża, którzy wkrótce zmarli. To wydarzenie miało na trwałe połączyć piątek trzynastego z pechem.

Matematyk Thomas Fernsler wskazuje, że lęk przed piątkiem trzynastego, zwany triskaidekafobią, może mieć bardzo stare korzenie związane z samą liczbą 13. Numerolodzy uważają liczbę 12 za symbol „pełni” i kompletności – jest 12 miesięcy w roku, 12 znaków zodiaku, 12 bogów Olimpu, 12 prac Herkulesa, 12 plemion Izraela oraz 12 apostołów Jezusa. Liczba 13, będąca o jeden większa niż 12, jest postrzegana jako „przekraczająca pełnię”, co powoduje, że wydaje się „niepokojąca”, a przez to kojarzona z pechem.

Choć zarówno piątek, jak i liczba 13 były od dawna uważane za pechowe, nie ma dowodów na to, by ich połączenie – piątek trzynastego – było uznawane za szczególnie nieszczęśliwe przed XIX wiekiem. Przesąd ten zyskał na popularności dopiero po wydaniu w 1907 roku powieści Thomasa Williama Lawsona „Piątek trzynastego”. W książce bezwzględny makler wykorzystuje ludzkie lęki, by wywołać panikę na Wall Street właśnie w piątek trzynastego.

Zbiegiem okoliczności w tym samym roku, w którym ukazała się powieść Lawsona, doszło do katastrofy żaglowca nazwanego jego imieniem. Siedmiomasztowy szkuner „Thomas W. Lawson” zatonął 14 grudnia 1907 roku u wybrzeży Anglii. Co ciekawe, choć w Europie był już sobotni poranek, w Bostonie – miejscu zamieszkania Lawsona – wciąż był piątek trzynastego. Czy to tylko przypadek, czy kolejny dowód na pechową moc tej daty?