Sarny, dziki i gęsi znów weszły w szkodę. Rolnicy chcieliby zwiększyć odstrzał

Wzrost populacji niektórych gatunków prowadzi do eskalacji problemu i budzi pytania o to, jak skutecznie zarządzać tymi zależnościami, aby zminimalizować negatywne skutki dla obu stron.

Dzikie zwierzęta powodują w polskim rolnictwie straty głównie poprzez niszczenie upraw, uszkadzanie infrastruktury oraz płoszenie i ranienie zwierząt hodowlanych. Do najczęstszych sprawców należą dziki, które ryjąc w ziemi, niszczą pola uprawne, zwłaszcza kukurydzy, ziemniaków i zbóż.

Sarny i jelenie zjadają młode pędy i pąki, co prowadzi do uszkodzeń upraw leśnych, natomiast bobry są odpowiedzialne za zalewanie gruntów rolnych i uszkadzanie drzewostanów poprzez budowę tam i żeremie.

Wilki i rysie, jako drapieżniki, atakują zwierzęta hodowlane, w tym owce i bydło, co stanowi poważny problem dla hodowców.

Uszkodzenia te przekładają się na straty finansowe dla rolników i konieczność ponoszenia kosztów na zabezpieczenie pól i zwierząt hodowlanych. Odszkodowania, choć dostępne, często nie pokrywają całości poniesionych strat.

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski już w 2019 roku zauważał: W ciągu ostatnich 10 lat suma odszkodowań za straty wyrządzone przez zwierzęta chronione wypłacone rolnikom i hodowcom wzrosła 5-krotnie z 5 mln w 2008 r. do 25 mln w 2018 r. W 2020 r. były to już ponad 32 mln zł.

Większości zwierząt łownych zdecydowanie przybyło na przestrzeni ostatnich 20 lat, co potwierdzają dane Głównego Urzędu Statystycznego. Bardzo wyraźny jest przykład łosi, których w 2001 roku mieliśmy ok. tysiąca, obecnie ponad 40 tys. sztuk.

Wyjątkiem są dziki, których pogłowie silnie redukowano ze względu na rozprzestrzeniany przez nie afrykański pomór świń, chorobę, która odcisnęła silne piękno na produkcji trzody chlewnej w Polsce.

Liczebność wybranych zwierzą łownych w marcu 2024 r. wg Rocznika Statystycznego Leśnictwa 2024 GUS:

Przedstawiciel koła łowieckiego tłumaczy, że rolnik najpierw zgłasza szkodę do koła łowieckiego. Koło dokonuje szacowania w wyznaczonym terminie. Jeśli rolnik nie zgadza się z wynikiem, może odwołać się do nadleśnictwa. Wtedy przeprowadzane jest ponowne szacowanie, a nadleśniczy wydaje decyzję - albo o wypłacie odszkodowania, albo o jego braku.

Jakie działania podejmują Lasy Państwowe i koła łowieckie, aby ograniczyć populację zwierzyny i zminimalizować szkody? Czy rolnik może złożyć wniosek o zwiększenie odstrzału na danym terenie?

- Rolnik (ani nikt inny) nie może zawnioskować o zwiększenie odstrzału - odpowiada Sławomir Forystek z Lasów Państwowych, Nadleśnictwo Katowice. - Zwierzyna migruje, to naturalne, że nie przebywa w jednym miejscu, tylko wędruje tam, gdzie znajdzie atrakcyjne warunki, np. smaczne uprawy. Dlatego szkody zaleca się ograniczać innymi metodami, a raczej im zapobiegać. Coraz częściej pola grodzone są ogrodzeniami elektrycznymi na czas wzrostu roślin.

Dodaje, że w lasach stosuje się także zabezpieczanie młodych drzewek specjalnymi preparatami - wyglądają jak farba, są niesmaczne i zniechęcają do zgryzania. Najczęściej chroni się wierzchołki sosenek, żeby mogły wyrosnąć ponad poziom pyska zwierząt.

- Myśliwi utrzymują populację zwierzyny na odpowiednim poziomie, a leśnicy dodatkowo stosują praktyczne rozwiązania - np. pozostawiają gałęzie atrakcyjnych gatunków w lesie, by zwierzęta żerowały tam, a nie na polach. Chodzi o to, by przytrzymać zwierzynę w lesie i stworzyć jej bazę żerową w miejscu, gdzie nie będzie wyrządzać szkód - tłumaczy Sławomir Forystek.

W lipcu 2025 roku samorząd rolniczy wnosił o podjęcie działań w kierunku ograniczenia lub przesiedlenia części populacji wilków z obszarów, na których dochodzi do powtarzających się ataków na zwierzęta gospodarskie.

Obecna liczebność wilków w niektórych regionach znacząco przekracza pojemność środowiskową, co skutkuje poważnymi stratami w rolnictwie, a także zwiększonym zagrożeniem dla bezpieczeństwa ludzi i ich mienia, podawała Krajowa Rada Izb Rolniczych.

Istnieją cztery główne rodzaje szkód wyrządzanych przez dzikie zwierzęta, które różnią się sposobem wypłaty odszkodowania:

• Szkody łowieckie: Są to szkody wyrządzane przez zwierzęta łowne, takie jak dziki, jelenie, sarny, daniele i łosie. Odszkodowania za nie wypłacają zarządcy i dzierżawcy obwodów łowieckich.
• Szkody poza obwodami łowieckimi: Za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne na terenach, które nie należą do obwodów łowieckich, odszkodowania wypłaca Urząd Marszałkowski. Dotyczy to również łosi, które od 2001 roku są pod całoroczną ochroną.
• Szkody wyrządzane przez zwierzęta chronione: Odszkodowania za szkody spowodowane przez gatunki objęte ochroną gatunkową, takie jak bobry, żubry, niedźwiedzie, wilki i rysie, pokrywa Skarb Państwa.
• Szkody, za które nie ma odszkodowań: Nie za wszystkie szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta można otrzymać rekompensatę. Dotyczy to między innymi szkód wyrządzonych przez żurawie, dzikie gęsi i kormorany. Choć trwają prace, by i te szkody były uwzględniane. W lipcu 2025 r. do czytania w komisjach został skierowany poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw.

W uzasadnieniu wspomnianego wyżej projektu, szacuje się, biorąc pod uwagę ilość i jakość strat, które powodują corocznie kormorany, czaple siwe, żurawie, dzikie gęsi, łabędzie oraz kruki, że wartość odszkodowań wyniesie ok. 59-72 milinów złotych rocznie.