Śmigus-dyngus od pogaństwa do współczesnej zabawy czyli jak strażacy ochotnicy nadają nowy wymiar Lanemu Poniedziałkowi
Lany Poniedziałek, zwany również śmigusem-dyngusem, to jedna z najstarszych i najbardziej rozpoznawalnych tradycji wielkanocnych w Polsce. Obchodzony zawsze w drugi dzień Świąt Wielkanocnych, charakteryzuje się wzajemnym oblewaniem się wodą, co symbolizuje oczyszczenie i odrodzenie na wiosnę. Dawniej obrzęd ten miał znaczenie magiczne i obrzędowe, dziś jednak nabrał bardziej zabawowego charakteru.
Tradycja oblewania się wodą sięga czasów przedchrześcijańskich. Pierwotnie śmigus i dyngus były dwoma osobnymi obrzędami: śmigus oznaczał chłostanie wierzbowymi witkami oraz polewanie wodą, co miało zapewnić zdrowie i urodzaj, natomiast dyngus wiązał się ze zbieraniem datków i drobnych podarunków. Z czasem obie te praktyki zlały się w jedną całość.
Zgodnie z dawnymi wierzeniami oblewanie wodą miało przynosić szczęście, zdrowie oraz zapewniać pomyślność na cały rok. Szczególnie ważne było oblewanie dziewcząt, które w ten sposób miały zapewnione powodzenie i szybkie zamążpójście. Na wsi oblewanie się wodą było także sposobem na zaklinanie pogody, by zapewnić obfitość plonów w danym roku.
Współcześnie tradycja śmigusa-dyngusa jest nadal żywa i popularna, choć często zmienia swoją formę. Dziś ma przede wszystkim charakter zabawowy i integracyjny, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. Oblewanie wodą odbywa się zarówno w gronie rodzinnym, jak i podczas spotkań towarzyskich. Popularne są także specjalne imprezy i festyny organizowane tego dnia w wielu polskich miastach.
Jednakże współczesne obchody bywają krytykowane za nadmierną swobodę i brak umiaru w oblewaniu, co czasem prowadzi do nieprzyjemnych sytuacji. W związku z tym władze miejskie często apelują o rozsądek i umiar w zabawie, szczególnie na ulicach większych miast i w miejscach publicznych.
Tradycję Lanego Poniedziałku kultywują również społeczności polonijne na całym świecie, traktując ją jako ważny element podtrzymywania polskiej tożsamości kulturowej.
W obchodach Lanego Poniedziałku w Polsce ważną rolę odgrywają także strażacy, zwłaszcza z jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych. W wielu miejscowościach, szczególnie na wsiach oraz w mniejszych miastach, strażacy uczestniczą w zabawie. Dzięki ich zaangażowaniu, tradycyjne oblewanie wodą nabiera szczególnego charakteru.
Ochotnicy z OSP nie tylko pilnują bezpieczeństwa podczas świątecznych wydarzeń, lecz także sami aktywnie w nich uczestniczą. W porozumieniu z lokalną społecznością, strażacy organizują objazdy po ulicach miejscowości, podczas których przy pomocy sprzętu gaśniczego polewają mieszkańców symbolicznie wodą. Dla wielu społeczności jest to atrakcja, na którą mieszkańcy czekają przez cały rok.
Działalność strażaków z OSP w Lany Poniedziałek jest także okazją do integracji społecznej, promocji lokalnych jednostek strażackich oraz przypomnienia o ich znaczeniu dla społeczności lokalnych. Tym samym, tradycja zyskuje dodatkowy, społeczny wymiar – przypomina o wartości ochotniczej służby strażackiej oraz podkreśla rolę strażaków jako opiekunów lokalnej tradycji i kultury.
W tegoroczny Lany Poniedziałek, choć zdominowany przez poranną wiadomość o śmierci papieża Franciszka, tradycja śmigusa-dyngusa była kultywowana w wielu miejscowościach na Mazowszu i poza nim. Informacja o odejściu papieża sprawiła, że część jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych zdecydowała się odwołać wcześniej zaplanowane obchody, ale w licznych miejscach święto wody obchodzone było zgodnie z tradycją, przede wszystkim dla radości najmłodszych mieszkańców.
Strażacy z jednostek OSP w Raszynie, Żelechowie, Lesznie, Gocławiu, Mrozach, Woli Rafałowskiej, Skułach, Dąbiu, Wólce Mlądzkiej, Sieczychach, Stoczku Łukowskim, Gliniance, Jesionce oraz Ożarowie Mazowieckim aktywnie uczestniczyli w polewaniu wodą mieszkańców, zapewniając im nie tylko świetną zabawę, ale również dbając o bezpieczeństwo podczas wydarzeń. Do wspólnej, wodnej zabawy strażacy zaangażowali swoje samochody bojowe, co stało się dużą atrakcją, szczególnie dla dzieci i młodzieży.
Ciekawostką obchodów Lanego Poniedziałku jest także aktywność lokalnych duchownych, którzy w niektórych miejscowościach, jak co roku, włączyli się do tradycyjnego oblewania wodą. Ich udział świadczy o głębokim zakorzenieniu tej tradycji w lokalnej kulturze oraz o integrującym charakterze śmigusa-dyngusa, który łączy ludzi niezależnie od wieku czy funkcji społecznych.
Mimo wielu zmian i ewolucji form obchodów, Lany Poniedziałek wciąż pozostaje istotnym elementem polskiego dziedzictwa kulturowego. Dla wielu rodzin jest to okazja do wspólnego spędzania czasu, integracji międzypokoleniowej i radosnego celebrowania wiosny oraz świąt Wielkanocnych. Popularność tego dnia pokazuje, że Polacy wciąż chętnie wracają do korzeni, pielęgnując zwyczaje odziedziczone po przodkach.
