To ważna wiedza przed nadchodzącymi świętami. Co wykazała kontrola IJHARS dotycząca jakości jaj?

Pod lupą Inspekcji znalazło się 96 sklepów w całej Polsce. Podczas kontroli, która odbyła się w 2024 roku, IJHARS sprawdziła oznakowanie 318 partii jaj (58 tys. szt.) i w przypadku 86 partii (27 proc.) zakwestionowała informacje oraz ich sposób przedstawienia.

Najwięcej nieprawidłowości dotyczyło jaj oferowanych do sprzedaży w opakowaniach (wytłaczankach). IJHARS odnotowała przypadki m.in.: umieszczenia daty minimalnej trwałości na opakowaniu w sposób nietrwały i łatwy do usunięcia; braku lub niewłaściwie opisanej metody chowu (np. używano sformułowania "chów klatkowy” zamiast aktualnie obowiązującego "jaja z chowu w ulepszonych klatkach”, braku lub nieprawidłowych danych producenta/podmiotu wprowadzającego jaja do obrotu.

W przypadku jaj oferowanych do sprzedaży luzem, Inspekcja stwierdziła m.in. brak podania w sposób łatwo widoczny i czytelny dla konsumenta: klasy wagowej, metody chowu kur, objaśnienia znaczenia kodu producenta, daty minimalnej trwałości.

W partiach niewłaściwie oznakowanych stwierdzono jednocześnie po kilka niezgodności. Inspektorzy podkreślają, że uchybienia w znakowaniu nie nosiły znamion zafałszowania.

Wyniki kontroli pokazały, że 67 partii jaj miało oznakowanie "Produkt Polski” – w nich nie stwierdzono nieprawidłowości. Uchybień nie było także w przypadku 21 partii jaj pochodzących z produkcji ekologicznej.

W wybranych partiach jaj IJHARS oceniła cechy organoleptyczne i nie stwierdziła nieprawidłowości. We wszystkich kontrolowanych sklepach warunki składowania jaj zapewniały zachowanie ich właściwej jakości. Odnotowano jeden przypadek sprzedaży jaj po przekroczeniu daty minimalnej trwałości.

Na podstawie przepisów ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, inspektorzy wymierzyli 12 kar pieniężnych, wydali trzy decyzje administracyjne nakazujące zniszczenie jaj ze względu na całkowity brak ich oznakowania, wydali sześć decyzji zakazujących wprowadzania do obrotu jaj niespełniających wymagań jakości. Nałożyli siedem mandatów karnych na osoby odpowiedzialne. Wydali także 27 zaleceń pokontrolnych.

Inspekcja zastrzega, że z uwagi na niezakończone postępowania administracyjne oraz trwające procedury odwoławcze, ostateczna liczba i wielkość zastosowanych sankcji może ulec zmianie.

W odpowiedzi na wyniki kontroli, IJHARS opracowała adresowany do konsumentów poradnik "Jaja – co warto wiedzieć przed ich zakupem?”

IJHARS przypomina w nim, że podczas zakupów należy zwrócić uwagę na metodę chowu kur (np. jaja z chowu w ulepszonych klatkach) i klasę wagową jaj (np. "M – średnie: masa ≥ 53 g i < 63 g”) – te informacje muszą być umieszczone na opakowaniu.

Ponadto z poradnika można dowiedzieć się, że do sprzedaży konsumentowi przeznaczone są jaja klasy A, które muszą spełniać określone wymagania jakościowe.

Jaja klasy A klasyfikuje się według klas wagowych:

XL – bardzo duże: masa ≥ 73 g,

L – duże: masa ≥ 63 g i < 73 g,

M – średnie: masa ≥ 53 g i < 63 g,

S – małe: masa < 53 g.

Można spotkać się z sytuacją, kiedy na opakowaniu jest informacja o treści "Jaja różnej wielkości”. Jest to dopuszczone prawnie. W takim przypadku dodatkowo na opakowaniu należy wskazać minimalną masę netto jaj w gramach.

Jaja znakowane są kodem producenta "X-PL-ABCDEFGH” zawierającym 11 znaków, które oznaczają:

X – sposób (metoda) chowu oznaczony liczbami:

0 – jaja z chowu ekologicznego,

1 – jaja z chowu na wolnym wybiegu,

2 – jaja z chowu ściółkowego,

3 – jaja z chowu w ulepszonych klatkach,

PL – kod państwa członkowskiego UE, w której zarejestrowany jest zakład,

AB – kod województwa,

CD – kod powiatu,

EF – kod zakresu działalności,

GH – kod firmy (numer producenta).

Data minimalnej trwałości jaj wynosi 28 dni od zniesienia. Po zakupie jaja należy przechowywać w warunkach chłodniczych.

Autorzy poradnika podkreślają, że kolor skorupki jaja zależy przede wszystkim od rasy kury, która je znosi, a jego odcienie pochodzą od naturalnych pigmentów wytwarzanych w organizmie ptaka. Natomiast rodzaj stosowanej paszy ma niewielki wpływ na kolor. Ciemniejszy czy jaśniejszy kolor skorupki nie ma wpływu na jakość, ani smak jaja. Te cechy determinowane są m.in. przez warunki hodowli kur (np. wolny wybieg) i jakość stosowanych pasz oraz pośrednio przez temperaturę i czas przechowywania jaj.

Inspekcja wskazuje, że popularne jaja innych gatunków, np. przepiórcze, również muszą być oznakowane. Ich opakowania powinny zawierać dane obowiązkowe, m.in. nazwę i dane producenta. Niezależnie od gatunku, producent jaj jest zobowiązany do umieszczenia na opakowaniu daty minimalnej trwałości.

IJHARS zachęca do obserwowania strony https://www.gov.pl/web/ijhars i śledzenia mediów społecznościowych Inspekcji, gdzie można będzie znaleźć przydatne informacje na temat jakości pozostałych świątecznych produktów, m.in. pieczywa, wędlin, ciast.