Warszawa: Niepozorna willa. Każdy może wejść i ją zwiedzić. Kiedyś mieszkał tu słynny architekt

Rok po śmierci wybitnego architekta, a także rok po wpisaniu budynku do rejestru zabytków Polska Akademia Nauk przejęła budynek od spadkobierców Pniewskiego w 1966 roku. Według niektórych źródeł dom został przekazany, według innych państwowa instytucja go zakupiła. Za pierwszą wersją przemawia fakt, że Pniewski miał wyrazić wolę, by udostępnić dom dla społeczeństwa.

Najciekawsze jest jednak to, że to miejsce ma mieć historię liczącą grubo ponad 200 lat, a mieściła się tu... loża masońska. Budynek według projektu Szymona Bogumiła Zuga zakupił Pniewski już w latach 30. XX wieku. Historię z lożą masońską potwierdza zresztą napis wyryty na zewnętrznym murze tego domu; "SCANDIVS / DD AR / FX / TAMRC+", który według rodzinnej tradycji tłumaczy się jako: "Pnący się przebudował świątynię masonów i zamieszkał w niej". Jak opisuje Patrycja Jastrzębska w dwumiesięczniku "Stolica" to w przy ogrodowym pawilonie domu miała być siedziba wspomnianej loży.

Z zewnątrz dom pokryty jest kamieniem, który był znakiem rozpoznawczym twórczości architekta. Jak opisuje Grzegorz Piątek w biografii Stefana Starzyńskiego Pniewski apelował by kamień stosować w elewacjach jako trwały, a także wyglądający monumentalnie kruszec. Nie inaczej wybrał zatem dla swojego "zamku". W bryłę, którą widzimy obecnie, obłożoną nieociosanym kamienieniem, z nieregularnymi otworami okiennymi, wkomponowany został wcześniejszy pawilon wspomniany loży. I znowu nieregularność była nawiązaniem do masońskiego ciągłego dążenia do doskonałości.

Dom architekta miał własną windę, a w wystroju przykuwają uwagę misy umieszczone na suficie w bibliotece oraz opracowanie niszy jednego z pokojów, w którą wmurowane huculskie kafle. Jak opisuje Patrycja Jastrzębska, niezwykłe jest też wnętrze domu, a więc siedziba wspomnianego Muzeum Ziemi.

- W holu zaskakuje pień drzewa "podtrzymujący" strop, w ogromnym salonie - kropielnica służąca do... chłodzenia trunków, a w bibliotece - ludowe misy na suficie. Ta scenografia spektaklu jest potęgowana przez bogate użycie różnych materiałów. Są tu: alabaster, marmury, piaskowiec, dębowe deski - architekt po mistrzowsku wykorzystywał ich właściwości - opisuje historyczka sztuki, absolwentka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego.

W czasie wojny Niemcy wysiedlili rodzinę architekta z zaprojektowanej przez niego willi. Nie udało nam się odnaleźć źródeł kto zamieszkał w tym domu w tym czasie albo co mieściło się w tym miejscu. Już w czasie Powstania Warszawskiego odbyły się bardzo ciężkie walki na Powiślu. We wrześniu rannych zostało tu kilku powstańców, gdy dom był w rękach polskich. Wśród nich nieznany imienia i nazwiska powstaniec z obsługi Piata, który z willi ostrzeliwał czołgi niemieckie atakujące od strony Sejmu.

Wiele lat po wojnie, na podłodze i parapecie, na klatce schodowej wyłożonej marmurem, znaleziono zakrzepnięte ślady krwi. W 1978 roku potwierdzono, że to krew powstańca, dzięki badaniom ekspertów Instytutu Kryminalistyki i Kryminologii Akademii Spraw Wewnętrznych. 21 kwietnia 1980 na klatce schodowej z inicjatywy PAN umieszczono tablicą z napisem: Utrwalone w marmurze ślady krwi przelanej przez nieznanego Powstańca Warszawy w 1944 roku W 2004 roku z okazji 60. rocznicy powstania warszawskiego, ślady te zostały dla ochrony przykryte szklaną taflą.

• owalne schody w centralnym miejscu budynku Senatu,
• monumentalny gmach sądów na Woli w al. "Solidarności" 127 - największy projekt Pniewskiego zrealizowany przed II wojną światową, jego oryginalny adres to ul. Leszno 53/55,
• Gmach Narodowego Banku Polskiego, którego obecnie realizowana jest częściowa kontrowersyjna przebudowa,
• Kompleks budynków Ministerstwa Komunikacji w ul. Chałubińskiego,
• przebudowa Pałacu Brühla w latach 30. XX wieku dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych (ta wersja ma zostać odbudowana z Pałacem Saskim),
• budynek Polskiego Radia w al. Niepodległości,
• odbudowa i rozbudowa Teatru Wielkiego w Warszawie realizowana na przełomie lat 50. i 60. XX wieku,
• Dom Chłopa (obecnie Hotel Gromada) przy Placu Powstańców Warszawy.