Andy Warhol w Krakowie. Wyjątkowa wystawa w Małopolskim Centrum Nauki Cogiteon do 29 sierpnia

Oprócz obrazów zwiedzający mogą zobaczyć fotografie wykonane przez Billy’ego Name’a i Rudo Prekopa, odręczne szkice, książki z jego kolekcji, należące do niego ubrania i inne przedmioty z prywatnego zbioru.

Nie oznacza to, że zabrakło słynnych portretów Marlin Monroe oraz kompozycji Sculls (czaszki) i Flowers (kwiaty), wykonanych metodą sitodruku.

Wystawa w Cogiteonie nie ma charakteru stricte muzealnego i ograniczającego się wyłącznie do aspektu plastycznego. Wystawie towarzyszyć będą warsztaty plastyczne i pokazy filmów.

Gości wystawy przy wejściu wita sam Andy Warhol, którego figura w skali 1:1 została wykonana, tak jak sobie sam kiedyś tego życzył - z plastiku.

Życie Andy'ego Warhola jest prawdopodobnie lepiej udokumentowane niż żywot jakiegokolwiek innego artysty w historii świata.

Nakręcono o nim wiele filmów, napisano sporo opasłych biografii, a liczba audiowizualnych materiałów z jego udziałem z pewnością przekracza liczbę filmów, wyprodukowanych przez Warhola (ponad 600). Co ciekawe, on sam obsesyjnie dokumentował swoje życie, archiwizując je w specyficzny sposób: przy pomocy dziesiątków tysięcy różnorakich przedmiotów, częstokroć banalnych, które maniakalnie gromadził.

Jego imieniem nazwano ulice, mosty a nawet krater na planecie Merkury.

W 2024 roku ówczesna prezydent Słowacji Zuzanna Czaputowa odznaczyła go pośmiertnie Orderem Podwójnego Białego Krzyża za promowanie dobrego imienia Republiki Słowackiej za granicą. Chociaż Warhol urodził się w USA i miał obywatelstwo amerykańskie, a na Słowacji nigdy nie był.

Andy Warhol urodził się w 1928 roku w Pittsburghu - przemysłowym mieście Wschodniego Wybrzeża, jako syn ubogich imigrantów, pochodzących ze wsi Mikova. Przed 1918, czyli rokiem powstania Czechosłowacji, wieś znajdowała się na obszarze tzw. Górnych Węgier stanowiących prowincję Austro-Węgier. Zamieszkana była przez Łemków - słowiańskich Rusinów, wyznania grecko-katolickiego. Zatem jego ojciec i matka formalnie nie byli Słowakami.

Geograficznie Mikova leży po słowackiej stronie Bieszczad, w prostej linii ok. 8 km od polskiej granicy. Po aksamitnym rozwodzie Czechów ze Słowakami, państwo słowackie w 1991 roku utworzyło w Medzilaborcach (miasteczku koło Mikovej) Muzeum Andy Warhola, które użyczyło swych zbiorów Cogiteonowi.

Andy Warhol to jego już zamerykanizowana tożsamość. Na chrzcie nadano mu imię Andrij (po ojcu) a przez ponad dwie dekady nosił słowackie (łemkowskie) nazwisko Warhola. Korekta imienia i nazwiska wynikała z łatwiejszej wymowy w kraju anglojęzycznym, jak i intrygującego brzmienia: Warhol fonetycznie, w zależności od wymowy, można rozumieć np. jako Wojenny Dwór. Ciekawie brzmiące nazwisko to też aktyw firmy, jaką stał się Warhol sam w sobie.

Dochodzenie do ogromnej sławy i pieniędzy nie zajęły Warholowi dużo czasu. W zasadzie zdobył je grubo przed czterdziestką. Swój niewątpliwie ogromny talent plastyczny umiał wpisać w przełomową epokę w jakiej przyszło mu żyć.

Warhol ze swoim talentem i kontrowersyjną osobowością był predysponowany do stania się rewolucyjnym artystą, ikoną buntu, awangardy, nieokiełzanej konsumpcji, kompanem całej masy celebrytów, polityków, kapitalistów, od których dowiedział i nauczył się, że największą sztuką jest robienie pieniędzy, a nie malarstwo. „Obrazy” zupy w puszkach, butelek Coca Coli i dolarów to kanoniczny symbol konsumpcyjnego kapitalizmu, określonego artystycznie jako popart (ang. pop jest wieloznaczne, można tłumaczyć jako rzucać się w oczy).

Filozofii materialnego dobrobytu podporządkował swe życie. To także efekt kompleksu, związanego z jego pochodzeniem z ubogiej rodziny. Jego ojciec, robotnik w hucie w Pittsburghu i górnik w Zachodniej Wirginii, zmarł po wypiciu w kopalni zanieczyszczonej wody. Andy miał wtedy 14 lat. Matka zarabiała na rodzinę jako służąca. Bieda odcisnęła swe wyraźne piętno na zdrowiu i wyglądzie Warhola. Nieleczona w dzieciństwie szkarlatyna wywołał u niego chorobę św.Wita, zniszczyła cerę na twarzy. W wieku 30 lat wyłysiał i do końca życia nosił peruki.

Nie krył istoty i celu swej twórczości: Zarabiać pieniądze to sztuka, pracować to sztuka, ale robić dobre interesy to sztuka największa.

Warhol był po prostu artystą komercyjnym, poświęcił większość swojego czasu na pozyskiwanie nowych, bogatych mecenasów na zlecenia portretowe, w tym szacha Iranu Mohammada Rezy Pahlavi, jego żony cesarzowej Farah Pahlavi, jego siostry księżniczki Ashraf Pahlavi, celebrytów, gwiazd: Marlin Monroe, Elizabeth Taylor, Elvis Presley, Micka Jaggera, Lizy Minnelli , Johna Lennona, Pince’a, Diany Ross, Brigit Bardot. Projektując okładki do płyt muzycznych jak. np. do słynnego albumu the Rolling Stones pt. Sticky Fingers.

Wyznawał zasadę, że miliony można zarobić tylko od milionerów.

Po wizycie w Kalifornii, pytany o wrażenia powiedział: „Uwielbiam Hollywood. Są tak piękni. Wszystko jest plastikowe. A ja kocham plastik. Chcę być plastikowy”.

Wystawę "Andy Warhol. Dialog z pop-artem" będzie można oglądać od 31 maja do 29 sierpnia 2025 r. Bilety na stronie: bilety.cogiteon.pl