Jerzy III Hanowerski. Król, który popadł w obłęd

Jerzy III jako syn księcia walijskiego Fryderyka Ludwika i Augusty Sachsen-Gotha urodził się w Londynie, w czerwcu 1738 roku. Był członkiem dynastii hanowerskiej, ale nigdy w swoim życiu miał nie odwiedzić Hanoweru. Gdy Jerzy był jeszcze młody, zmarł mu ojciec.

22-letni Jerzy III objął tron po tym, jak umarł dziadek młodzieńca, który był jego imiennikiem. Jego rządy okazały się nietypowe przez jego nerwowy charakter połączony z niebanalną inteligencją. To za jego panowania kolonie brytyjskie zbuntowały się, w wyniku czego powstały Stany Zjednoczone Ameryki Północnej.

Usposobienie Jerzego III Hanowerskiego było pełne spokoju i skromności. Szczególnie upodobał sobie wieś oraz tamtejsze zwyczaje i ludzi. Nadano mu z tego powodu przydomek "król-farmer", co akurat bardzo cieszyło hanowerskiego władcę.

Nadszedł w końcu czas na ożenek. Jerzy Hanowerski, rok po otrzymaniu królewskiej korony, ożenił się z córką meklemburskiego księcia, Charlottą. Związek ten był udany. Mąż nie zdradzał małżonki, choć jego przodkowie postępowali zazwyczaj inaczej. Urodziło im się aż 15 dzieci! Niestety jedynie dwoje z nich dożyło wieku dorosłego.

Pierwsze symptomy choroby króla zauważono w 1765 roku. Gdy Jerzy III skończył 50 lat, jego stan psychiczny zdecydowanie uległ pogorszeniu – miał nawet dokonać próby samobójczej. Zdrowie fizyczne władcy także nie było najlepsze, co wiązało się z silnym bólem żołądka i skokami ciśnienia.

Dziwne zachowania króla, takie jak podniecenie i słowotok, zaczęły się zwielokrotniać. Pewnego dnia Jerzy miał po kolacji rzucić synem o ścianę. Ten zaczął przeraźliwie płakać, a żona Jerzego wpadła w histerię. To miał być dopiero początek ekspansji choroby w życiu króla. Opowiadano o zdarzeniu, gdzie władca, wpadłszy nago do komnaty, próbował zgwałcić swoją żonę Zofię na oczach dam dworu.

Niedługo potem Jerzy III Hanowerski miał napastować swoją córkę, księżniczkę Charlottę. Z trudem ją wyratowano z rąk ojca, który po tym zdarzeniu wpadł w ogromną wściekłość. Innym razem zabraną do łóżka poduszkę nazwał imieniem zmarłego syna, Oktawiusza.

Gorszy stan psychiczny nawracał kilkukrotnie do roku 1810, kiedy to pojawił się najdłuższy, ostatni atak. Króla krępowano kaftanem bezpieczeństwa, próbując zaradzić jego wybuchom.

W roku 1810 nastąpiło apogeum choroby Jerzego III Hanowerskiego. Nie dawała mu ona możliwości samodzielnego rządzenia krajem. Przygotowano dla niego miejsce odosobnienia w postaci zamku Windsor, w którym miał spędzić resztę życia. Miał rozmawiać wiele z postaciami "nadprzyrodzonymi" i pewnego dnia nawet na oczach służącego przywitał się z drzewem, sądząc, iż jest to sam władca Prus.

Metody leczenia były jak na tamte czasy niezwykle prymitywne, zapewne z braku lepszych możliwości. Królowi robiona była lewatywa i upuszczano mu krew.

W 1811 roku Jerzy III Hanowerski całkowicie poddał się obłędowi. Uznano go za niezdolnego do sprawowania władzy, więc przekazano ją w ręce jego syna, księcia Walii, Jerzego IV.

Stan zdrowia władcy angielskiego już nigdy więcej nie miał ulec poprawie. W końcówce 1819 roku doświadczył on silnej psychozy. Zaczął prowadzić nieustanny monolog, trwający ponad dwie doby. Następstwem tego była śpiączka i śmierć 29 stycznia 1820 roku. Władca zmarł, będąc głuchy, oślepły i nieruchomy (nogi stały się bardzo sztywne pod koniec życia).

Jerzy III Hanowerski przeżył prawie 82 lata, sprawując rządy przez niemal trzy czwarte czasu trwania swojego życia. Nowym królem Anglii został po nim najstarszy jego syn, Jerzy IV.

Nie wiadomo dziś dokładnie, dlaczego Jerzy III Hanowerski zachorował tak ciężko. Niektórzy doszukiwali się przyczyn w trudnym doświadczeniu związanym ze śmiercią jego córki Amelii w 1810 roku. Inni podnosili kwestię przemiany materii. Wskazywano, iż choroba miała się opóźnić dzięki temu, że król zachowywał zdrową dietę oraz aktywnie uprawiał sport.

Współcześnie mówi się, że Jerzy III chorował na porfirię, co można było poznać po wydalanym przez niego ciemnoczerwonym moczu. Często jednak myli się dzisiaj to schorzenie z chorobą psychiczną, prawdopodobnie ze względu na występujące w obu przypadkach wstrząsy epileptyczne.

Chorobę psychiczną króla uważa się w chwili obecnej za efekt wieloletniej kumulacji w jego organizmie niezwykle groźnej substancji – arszeniku, która przyczyniła się do zgonu wielu znanych osób w historii. Arszenik mógł się dostać do organizmu Jerzego za pośrednictwem kosmetyków i leków, które przyjmował.

Schad M., Windsorowie, przekł. A. Czarnocki, Warszawa 2003.

Tinisswood A., Brytyjska monarchia od kuchni, Warszawa 2019.

Tinisswood A., Szaleństwo króla Jerzego III, Jak leczono brytyjskiego monarchę? [https://wielkahistoria.pl/szalenstwo-krola-jerzego-iii-jak-leczono-brytyjskiego-monarche/].

Zins H., Historia Anglii, Wrocław 1979.