Karol II Zły. Król, który spłonął żywcem

Karol II urodził się w 1332 roku jako najstarszy syn Filipa d’Evreux i Joanny Małej, córki króla Francji Ludwika X Kłótnika. Jego matka, choć prawowita dziedziczka tronu po śmierci ojca i brata w 1316 roku, została wydziedziczona przez stryja Filipa V Długiego, który przejął władzę we Francji i Nawarrze.

Dopiero w 1328 roku, po śmierci Karola IV Pięknego, Joanna uzyskała na mocy ugody z Filipem VI Walezjuszem władzę nad Nawarrą. To niewielkie królestwo w Pirenejach zapewniało jej prestiż korony, lecz prawdziwe bogactwo dawały ziemie w Brie, Szampanii oraz normandzkie lenna należące do jej męża.

Po śmierci matki w 1349 roku 17-letni Karol został królem Nawarry. Od początku wyróżniał się nie tylko królewskim pochodzeniem, ale i nieprzeciętną inteligencją, darem perswazji oraz nieposkromioną ambicją. Był szczupły, drobny, lecz jego polityczna zręczność i brak skrupułów szybko uczyniły go jednym z najgroźniejszych graczy na scenie europejskiej.

Karol II był blisko spokrewniony z dynastią Walezjuszy – jego dziadek Filip III był również pradziadkiem i prapradziadkiem Karola, a siostra Karola została drugą żoną Filipa VI. Te powiązania rodzinne, przypominające skomplikowaną układankę dynastyczną, były zarówno błogosławieństwem, jak i przekleństwem. Karol czuł się uprawniony do tronu Francji i nieustannie podważał prawa Walezjuszy.

Jego polityczne ambicje rozkwitły w czasie wojny stuletniej, gdy Anglia i Francja walczyły o koronę. Karol Zły lawirował między obiema stronami, raz wspierając Anglików, raz Francuzów – zawsze kierując się własnym interesem. Jego działania potęgowały chaos i niestabilność w pogrążonej wojną Francji.

Jednym z najbardziej wstrząsających wydarzeń była sprawa Karola d’Espagne, faworyta króla Francji Jana II Dobrego. D’Espagne otrzymał od monarchy hrabstwo Angoulême, które wcześniej należało do Nawarry. W styczniu 1354 roku Karol II Zły zlecił zamordowanie rywala. Jan II zareagował konfiskatą normandzkich dóbr Karola, lecz w obawie przed przejściem króla Nawarry na stronę Anglików, szybko wycofał się z represji i przebaczył zabójstwo.

W 1352 roku, by załagodzić konflikt, Jan II oddał Karolowi za żonę swoją ośmioletnią córkę Joannę. Małżeństwo to jeszcze bardziej zagmatwało rodzinne powiązania, lecz nie poprawiło wzajemnych relacji – Jan II wstrzymał wypłatę posagu, a Karol Zły nie przestawał knuć.

W kwietniu 1356 roku delfin Karol (późniejszy Karol V Mądry) zaprosił Karola II na ucztę do Rouen. W trakcie spotkania niespodziewanie wkroczył Jan II i pojmał Karola. Czterech jego towarzyszy ścięto, a ich ciała powieszono.

Ten brutalny akt nie tylko nie złamał Karola, lecz rozpalił gniew wielu wpływowych rodów. Normandia przeszła na stronę Anglików, a Karol po półtora roku uciekł z niewoli, wzniecając kolejne zamieszki.

Jego działalność polegała na nieustannym sianiu chaosu, podżeganiu do buntów, zdradzaniu sojuszników i szukaniu okazji do przejęcia władzy. Był mistrzem politycznych szachów, choć jego nieprzewidywalność czyniła go równie groźnym dla przyjaciół, co dla wrogów.

Karol II Zły zasłynął jako jeden z największych trucicieli epoki. Dwukrotnie próbował otruć króla Karola V. W 1380 roku przekazał swojemu nastoletniemu siostrzeńcowi Gastonowi de Foix woreczek z tajemniczym proszkiem, rzekomo mającym pogodzić jego rodziców.

Woreczek znalazł przyrodni brat Gastona, Yvain, i przekazał ojcu, hrabiemu Gastonowi Febusowi. Ten, podejrzewając podstęp, podał odrobinę proszku psu – zwierzę zdechło w męczarniach. Wściekły hrabia uwięził syna, a w wyniku zamieszania młody Gaston przypadkowo podciął sobie tętnicę szyjną podczas wizyty ojca w celi. Karol II zyskał wrogów nawet wśród najbliższych krewnych.

Jego reputacja truciciela była powszechna – podejrzewano go o stosowanie arszeniku i innych środków, a jego imię budziło grozę na dworach Francji i Nawarry. Był bezwzględny, nieprzewidywalny i gotów na wszystko, by osiągnąć swoje cele.

Mimo bliskiego pokrewieństwa z Walezjuszami, Karol II pozostawał w permanentnym konflikcie z Janem II Dobrym i Karolem V. Spory o ziemie w Normandii i Brie, morderstwo Karola d’Espagne, ciągłe zdrady i zmiany stron sprawiały, że był postrzegany jako największy wichrzyciel wojny stuletniej. Potrafił wykorzystać każdą okazję, by osłabić pozycję króla Francji, a jego działania przyczyniały się do przedłużania konfliktu i pogłębiania chaosu w kraju.

Karol II wykorzystywał wojnę stuletnią do własnych celów – raz sprzymierzał się z Anglikami, innym razem z Francuzami, zawsze dbając o własny interes. Jego polityka była przykładem skrajnego cynizmu i braku lojalności wobec kogokolwiek poza sobą samym.

Karol II Zły zmarł w 1387 roku w sposób równie dramatyczny, jak żył. Cierpiąc na schorzenia, poddawany był kuracji polegającej na owijaniu ciała w prześcieradła nasączone alkoholem. Pewnej nocy służący przypadkowo podpalił prześcieradła świecą – Karol spłonął żywcem, ginąc w straszliwych męczarniach.