Kraków: Fontanna na Rynku. Zgłosili się autorzy pomysłu sprzed lat

Przypomnijmy: los fontanny "Kryształ" jest przesądzony. Nie będzie już remontowana - będzie wymieniana na całkiem nową.

Przez lata budziła kontrowersje. Wytykano, że jest małpowaniem piramidy sprzed Luwru. Że stanowi toaletę dla gołębi i szpeci zamiast być ozdobą Rynku. Do tego wielu krakowian do dziś nie pogodziło się z tym, że "Kryształ" zastąpił fontannę projektu prof. Zina (tzw. kanapę Zina). Chcieliby przywrócić ukochaną poprzedniczkę, dla której miasto znalazło już inne miejsce - w parku Jerzmanowskich.

Gwoździem do trumny "Kryształu" okazała się ekspertyza techniczna z 2023 roku.

"W wyniku przeprowadzonej ekspertyzy stanu technicznego fontanny zidentyfikowano narastające nieszczelności na łączeniach tafli szkła będące efektem oddziaływania wody, ptasich odchodów i zużycia eksploatacyjnego. Ponadto tafla południowa została uszkodzona w wyniku dewastacji. Opisane w ekspertyzie uszkodzenia dotyczą także pęknięć i przemieszczeń granitowych okładzin. Są one skutkiem obciążeń eksploatacyjnych i zmian temperatury. Opisane uszkodzenia powodowały przecieki i wpływały na estetykę oraz funkcjonowanie podziemnej części Muzeum Krakowa" - podali urzędnicy.

Wprawdzie ekspertyza wykazała, że fontanna nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa, ale okazało się jednocześnie, że koszty potencjalnej naprawy byłyby wyższe niż koszt budowy nowego wodotrysku. Zapadła decyzja o przygotowaniu projektu nowej fontanny - poprzedzonego szerokimi konsultacjami społecznymi. Mają one dostarczyć informacji, jakiej fontanny mieszkańcy chcą i potrzebują w tej przestrzeni.

"Zebrane uwagi będą miały realny wpływ na ostateczne decyzje dotyczące zarówno formy artystycznej, jak i walorów użytkowych oraz aranżacji otoczenia przyszłej inwestycji" - zadeklarował krakowski magistrat.

Konsultacje ruszyły 8 września br. i zakończyły się 3 października. Ankietę online wypełniło 670 osób, a w formie papierowej - prawie 100 (to liczba ankiet wypełnionych na spotkaniu otwartym, w punkcie mobilnym i dostarczonych do siedziby Rady Dzielnicy I Stare Miasto).

Jak przekazało nam biuro prasowe Urzędu Miasta, sporządzenie pełnego raportu trwa ok. 30 dni, a w wyjątkowych sytuacjach może zostać wydłużone do 60 dni. Podsumowanie prowadzonej analizy zebranych ankiet znajdzie się w raporcie z konsultacji.

- Środki na wykonanie projektu fontanny na Rynku Głównym zostały przewidziane w budżecie miasta na 2026 rok. Na podstawie zakończonych konsultacji społecznych zostanie opracowany raport, który pozwoli na sporządzenie dokumentacji potrzebnej do ogłoszenia zamówienia publicznego na wykonanie projektu fontanny ze wszelkimi uzgodnieniami i decyzjami administracyjnymi. Zakładane jest ogłoszenie zamówienia publicznego na projekt w pierwszym kwartale 2026 roku. Przedstawiony harmonogram umożliwi ogłoszenie zamówienia publicznego na roboty budowlane w 2027 roku - poinformowała też Patrycja Piekoszewska z biura prasowego UMK.

Tymczasem do naszej redakcji trafił list zespołu projektantów, którzy w 2008 roku startowali w konkursie na nową fontannę dla przebudowanego Rynku Głównego. Wygrał wtedy "Kryształ", a ich koncepcja zajęła II miejsce.

Oto jak opisywaliśmy ją w grudniu 2008 r. w "Dzienniku Polskim":

"II nagrodę (i 15 tys. zł) zdobyła propozycja fontanny z misą w kształcie amfiteatru, z której pionowo w górę unoszą się kolejne podświetlane tafle wodne, wspólnie mogące układać się w rozmaite bryły, przyjmować różne kształty. Autorzy pomysłu to (prowadząca pracownię projektową "Architektura") Marta Kozielec i dwaj architekci po studiach: Michał Nessel i Rafał Krawczyk.- Można by na stronie internetowej miasta założyć forum, gdzie mieszkańcy zgłaszaliby propozycje układu fontanny i co miesiąc by się on zmieniał. W ten sposób sami mieszkańcy kształtowaliby przestrzeń miejską - tak Marta Kozielec mówi o możliwościach, jakie daje taka fontanna.Misa (o wymiarach 5,5 na 5,5 m, wysokość 40 cm), obłożona płytami granitowymi, stanowiłaby element posadzki Rynku. - W czasie zimowego przestoju fontanna może funkcjonować jako audytorium, amfiteatr. Zaproponujemy, żeby była podgrzewana i wtedy będzie można usiąść na jej stopniach - zapowiada projektant".

Teraz ci sami architekci zabierają głos w sprawie planowanej kolejnej zmiany formy fontanny w Rynku Głównym w Krakowie. "Po latach przypominamy nasz pomysł i prosimy o ponowną ocenę" - napisali arch. Marta Kozielec, arch. Michał Nessel i arch. Rafał Krawczyk.

Poniżej publikujemy list projektantów, których przed laty w konkursie pokonali pomysłodawcy "Kryształu". Nadesłała go do nas arch. Marta Kozielec (podkreślenia - redakcja).

"W czasie, gdy toczy się dyskusja na temat kształtu nowej fontanny w Rynku Głównym pragnę przypomnieć konkurs architektoniczny , który miał miejsce w 2008 roku. Być może warto powrócić do pomysłów z tego okresu, jako inspirujących rozwiązań o współczesnym wyrazie estetycznym, pozwalających odejść od bezpiecznych, nudnych rozwiązań, powielanych w różnych miejscach na świecie. Ścisłe centrum Krakowa pozbawione jest współczesnych akcentów, które nadają możliwość dialogu zabytkowej struktury ze współczesnością, a szkoda, bo to czyni historyczną przestrzeń miejską bardziej intrygującą i interesującą.

Druga nagroda w konkursie w 2008 roku na opracowanie projektu fontanny w Rynku Głównym została przyznana zespołowi architektów: arch. Marta Kozielec, arch. Michał Nessel, arch. Rafał Krawczyk.

Koncepcja wpisania formy kwadratu w układ bordiur, tworzących rysunek posadzki Rynku, wydała się oczywistym rozwiązaniem. Zaprojektowany został układ przestrzenny misy fontanny odgrywający rolę przestrzenną zarówno w sezonie letnim, w czasie działania tryskaczy, tworzących tafle wodne, jak i w sezonie zimowym, kiedy element tafli wodnych zostaje wyeliminowany. Wtedy misa fontanny przyjmuje rolę amfiteatralnego miejsca spotkań, gdzie stopnie pełnią rolę podgrzewanych siedzisk dla przechodniów, łapiących chwilę relaksu w codziennej bieganinie.

Pomiędzy poszczególnymi stopniami istnieją prześwity, pozwalające na wgląd w przestrzeń podziemną części muzealnej z poziomu posadzki Rynku, jak również z poziomu kondygnacji podziemnej widok w przestrzeń naziemną Rynku. Stworzenie takiej ażurowej konstrukcji zapewni powiązanie zamkniętej przestrzeni podziemnej z otwartą przestrzenią Rynku. Po zapadnięciu zmroku sączące się przez ażur delikatne światło będzie reklamą podziemnych atrakcji i znakiem rozpoznawczym muzeum.

Układ tryskaczy wodnych pozwala na stworzenie nieustannie zmieniającego się spektaklu, gdzie tafle wodne stanowią elementy przestrzenne , tworzące rozmaite bryły geometryczne, począwszy od najprostszych, imitujących równo ścięty trawnik, po asymetryczne, dynamiczne formy geometryczne.

Poprzez stworzenie w przestrzeni internetowej Urzędu Miasta Krakowa ogólnie dostępnego dla mieszkańców forum kształt fontanny mógłby być proponowany przez wyniki głosowania nad kształtem sekwencji wodnych. W ten sposób każdy mieszkaniec stałby się potencjalnym twórcą przestrzeni miejskiej w sercu Krakowa.

Pracą pomp i oświetlenia będzie sterował program, który w określonym czasie będzie włączał i wyłączał poszczególne obiegi wodne wraz z oświetleniem. Dodatkowym czynnikiem będzie warstwa dźwiękowa, zarezerwowana na wyjątkowe okoliczności.

Projekt koncepcyjny nie stracił na atrakcyjności od czasu ogłoszenia wyników konkursu w 2008 r. Stanowi rozwiązanie nieszablonowe, a zatem odpowiednie dla tej przestrzeni miejskiej o wyjątkowych walorach".