Masz cukrzycę? Możesz leczyć ją za darmo. Jak dostać pompę insulinową?

Pompa insulinowa to niewielkie, elektroniczne urządzenie medyczne wielkości telefonu komórkowego, które w sposób ciągły i zautomatyzowany dostarcza insulinę do organizmu. Jej głównym celem jest jak najwierniejsze naśladowanie pracy zdrowej trzustki, która nieustannie wydziela ten hormon, aby utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi.

Pompa insulinowa składa się z kilku kluczowych elementów:

1. Jednostka główna - to mała, zasilana bateriami pompa z wyświetlaczem. To w niej znajduje się zbiornik z insuliną oraz mechanizm dozujący hormon. Pacjent programuje w niej odpowiednie dawki i ich harmonogram.
2. Zestaw infuzyjny - składa się z cienkiego drenu (wężyka) i małej kaniuli (wkłucia), którą umieszcza się pod skórą, najczęściej na brzuchu, udzie lub pośladku. Przez ten zestaw insulina przepływa z pompy do ciała. Zestaw infuzyjny należy regularnie wymieniać, zazwyczaj co 2-3 dni.
3. Sensor CGM (w niektórych modelach) - nowoczesne pompy mogą być zintegrowane z systemem ciągłego monitorowania glukozy (Continuous Glucose Monitoring), który bezprzewodowo przesyła dane o poziomie cukru do pompy. Dzięki temu, pompa może automatycznie dostosowywać dawki insuliny.

Jak działa pompa insulinowa? Działanie pompy opiera się na dwóch rodzajach podawania insuliny:

• Wlew bazowy (baza) - to stała, minimalna ilość insuliny, która jest podawana w sposób ciągły, co 3 do 5 minut, przez całą dobę. Wlew bazowy pokrywa podstawowe zapotrzebowanie organizmu na insulinę, niezależnie od posiłków. Pacjent ustala jego wielkość w porozumieniu z lekarzem.
• Bolus poposiłkowy - to dodatkowa dawka insuliny, którą pacjent podaje "na żądanie", najczęściej tuż przed lub zaraz po posiłku, aby zrównoważyć wzrost poziomu cukru po jedzeniu. Pompa pozwala na precyzyjne wyliczenie bolusa na podstawie zawartości węglowodanów i innych makroskładników w daniu.

Główną zaletą pompy insulinowej jest precyzja. Umożliwia ona podawanie insuliny w dawkach mniejszych niż 0,5 jednostki, co jest niemożliwe w przypadku standardowych wstrzykiwaczy (penów). To pozwala na lepszą kontrolę glikemii, a także ogranicza liczbę codziennych wkłuć.

Pompa insulinowa jest przeznaczona przede wszystkim dla osób z cukrzycą typu 1, ale w niektórych przypadkach mogą z niej korzystać również pacjenci z cukrzycą typu 2.

Najczęściej pompa insulinowa jest zalecana dla osób, u których tradycyjne leczenie za pomocą wstrzykiwaczy (penów) z insuliną nie przynosi optymalnych rezultatów lub które wymagają bardzo precyzyjnego dawkowania insuliny.

• dzieci i młodzież - u małych dzieci pompa pozwala na podawanie bardzo małych dawek insuliny, co jest kluczowe ze względu na ich wrażliwość na hormon,
• kobiety w ciąży z cukrzycą typu 1 oraz planujące ciążę - precyzyjna kontrola glikemii jest w tym okresie niezwykle ważna dla zdrowia matki i płodu,
• osoby z częstymi, ciężkimi hipoglikemiami - pompa pozwala zminimalizować ryzyko niebezpiecznych spadków cukru we krwi,
• osoby z tzw. "efektem brzasku" - to zjawisko polega na znacznym wzroście poziomu glukozy w godzinach porannych. Pompa może efektywnie skorygować ten problem,
• pacjenci z nieregularnym trybem życia - osoby pracujące w trybie zmianowym, uprawiające sport wyczynowo lub często podróżujące zyskują dzięki pompie większą elastyczność i kontrolę nad swoją chorobą,
• osoby z chwiejnym przebiegiem cukrzycy - pompa pomaga ustabilizować poziom cukru, jeśli mimo prawidłowego leczenia glikemia pozostaje niestabilna,
• osoby z nadwagą lub otyłością - pompa ułatwia precyzyjne dawkowanie insuliny przy nieregularnym wchłanianiu pokarmów, co często występuje w tych przypadkach.

Aby terapia pompą była skuteczna, pacjent musi być odpowiednio przygotowany. Konieczna jest edukacja i ścisła współpraca z lekarzem. Osoba korzystająca z pompy musi umieć:

• liczyć wymienniki węglowodanowe, białkowe i tłuszczowe,
• kontrolować poziom glikemii i odpowiednio reagować na wyniki,
• rozumieć i akceptować zasady leczenia pompą.

Leczenie pompą insulinową nie jest zalecane osobom, które nie mają motywacji do samokontroli, cierpią na choroby psychiczne takie jak psychozy lub uzależnienia (dotyczy to też opiekunów i rodziców dzieci korzystających z pomp insulinowych), które uniemożliwiają bezpieczne korzystanie z urządzenia.

Refundacja pompy insulinowej oraz akcesoriów (zestawów infuzyjnych i zbiorników insulinowych) z NFZ dotyczy przede wszystkim dzieci i osób dorosłych do 26. roku życia oraz kobiet w ciąży z cukrzycą typu 1.

Aby otrzymać pompę insulinową należy przede wszystkim udać się do diabetologa w placówce, która ma podpisaną umowę z NFZ na świadczenia z zakresu leczenia pompami insulinowymi. Lekarz oceni, czy pacjent kwalifikuje się do terapii pompą. Wskazania do leczenia pompą obejmują między innymi:

• częste, ciężkie hipoglikemie lub hiperglikemie,
• niestabilne poziomy cukru we krwi (wymagające co najmniej 7 pomiarów na dobę),
• występowanie "efektu brzasku" (wysokie poziomy cukru rano zwykle po przebudzeniu),
• nieskuteczne leczenie cukrzycy innymi metodami,
• aktywność zawodowa lub sportowa o dużej intensywności.

Jeśli lekarz stwierdzi, że terapia pompą jest uzasadniona, wystawi skierowanie oraz kartę kwalifikacyjną do leczenia pompą insulinową. W dokumentach tych muszą znaleźć się informacje o historii choroby pacjenta, wynikach HbA1c, częstości pomiarów glikemii oraz epizodach hipoglikemii i kwasicy ketonowej.

Dokumenty te są następnie przesyłane do odpowiedniego ośrodka (najczęściej poradni diabetologicznej lub oddziału szpitalnego), który zajmuje się kwalifikacją pacjentów i wydawaniem pomp. Wniosek składa lekarz prowadzący.

Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku pacjent może otrzymać pompę insulinową. Co ważne, nie ma możliwości wyboru konkretnego modelu pompy - jej rodzaj jest uzależniony od tego, jaki sprzęt został zakupiony przez szpital w ramach przetargu.

W przypadku osób dorosłych, które ukończyły 26. rok życia, NFZ nie refunduje samego urządzenia (pompy). Pacjenci z tej grupy wiekowej muszą zakupić pompę na własny koszt.

NFZ refunduje natomiast osprzęt do pompy:

• zestawy infuzyjne - 10 sztuk miesięcznie (70 proc. dla osób powyżej 26. roku życia),
• zbiorniki na insulinę - 5-10 sztuk miesięcznie.

Należy śledzić bieżące regulacje prawne, ponieważ zasady refundacji w Polsce często ulegają zmianom.

Ile kosztuje pompa insulinowa bez refundacji z NFZ?

Koszt pompy insulinowej bez refundacji z Narodowego Funduszu Zdrowia zależy od modelu, producenta i zaawansowania technologicznego. Ceny wahają się od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Przykładowo:

• Najprostsze pompy, bez zaawansowanych funkcji, kosztują od 4-9 tys. zł.
• Pompy ze zintegrowanym systemem monitorowania glukozy - urządzenia te współpracują z sensorami CGM, co pozwala na lepszą kontrolę glikemii. Ich cena to około 12 tys. zł.
• Najbardziej zaawansowane systemy hybrydowe - pompy wyposażone w inteligentne funkcje, takie jak automatyczne przewidywanie hipoglikemii i wstrzymywanie podawania insuliny, mogą kosztować od 15-25 tys. zł.
• Pompy bezdrenowe (typu patch) - są to pompy bez tradycyjnego wężyka, które przykleja się bezpośrednio do skóry. Ich cena to około 11 tys. zł za zestaw startowy.

Do ceny pompy należy doliczyć koszty jej utrzymania. Oprócz samego urządzenia trzeba doliczyć więc regularny koszt zakupu osprzętu, takiego jak wkłucia, zbiorniki na insulinę i sensory, które trzeba wymieniać nawet kilka razy w miesiącu. Chociaż NFZ refunduje te materiały eksploatacyjne, w przypadku osób dorosłych powyżej 26. roku życia refundacja nie pokrywa 100 proc. kosztów, co oznacza, że pacjent musi ponieść część opłat.