Michał Witkowski z Poznańską Nagrodą Literacką. "Trafia do pisarza nieposkromionego i niepowściągliwego”

Laurentem Poznańskiej Nagrody Literackiej w 2025 roku został Michał Witkowski. Otrzyma tym samym nagrodę w wysokości 120 tys. zł.

Urodzony w 1975 roku prozaik, dziennikarz i autor dziewięciu książek stale współpracuje z „Ha!artem”. Jest Stypendystą Ministra Kultury. Otrzymał dwie nominacje do Nagrody Literackiej Nike w 2006 roku (za „Lubiewo”) i w 2007 roku (za „Fototapetę”). Poza tym otrzymał też Nagrodę Literacką Gdynia 2006 w kategorii „proza” za „Lubiewo”. Ostatnią z jego dziewięciu książek jest „Wiara. Autobiografia” z 2023 roku. Jego książki przetłumaczono na ok. 30 języków.

- Poznańska Nagroda Literacka to święto Poznania i uniwersytetu, świętujemy wartości, takie jak wolność tworzenia i wypowiadania się w sposób nieskrępowany przez jakąkolwiek władzę. Michał Witkowski manifestuje niezależność wobec stereotypów i uprzedzeń, wprowadzając do literatury tematy, które niegdyś uchodziły za tabu – powiedział Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania. – Prozaik i poetki nominowane w tym roku zachwycają nas czułą rzeczywistością. Święto literatury bywa nadzieją, że nadal jest możliwy świat wrażliwszy na inność. Wierzę, że nasza przyszłość zależy też od tego, czy zachowamy wartość do tego, co tworzą pisarze i pisarki.

„Wiara”, pierwsza część zapowiedzianej przez Michała Witkowskiego trylogii „Autobiografia” przypomniała mi wszystkie olśniewające cechy jego pisarstwa. Napisana (zgodnie z tytułowym sygnałem) w pierwszej osobie, sugerującej bliskość z autorem i pełnię szczerości, uwodzi błyskotliwym, a zarazem przygważdżającym uwagę opisem lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych – czytamy w opinii Ingi Iwasiów, członkini Kapituły Poznańskiej Nagrody Literackiej. – Można z „Autobiografii” uczyć się rzemiosła, podpatrywać technikę opisową, działającą bez zacięć. Zyskać pamięć epoki gierkowskiej i podejść z pisarzem w nietypowe obszary następującego po niej czasu przejściowego. „Wiara” dla stałych i początkujących wielbicielek i wielbicieli pisarza może być kluczem do pozostałych utworów.

Prof. Marcin Jaworski, przewodniczący kapituły zwrócił uwagę, że Michał Witkowski (50 lat) jest najmłodszym laureatem Poznańskiej Nagrody Literackiej.

- W dzisiejszych czasach wszyscy wydają książki, jakby krzyczeli, więc to jest zawsze trudne, aby napisać swoją. W 1995 r. wysłałem pierwszy wiersz na konkurs. Przez 10 lat pisałem i nikogo to nawet, w tym mnie, nie interesowało. Czasami jednak jest tak, że 99 razy wali się w kamień, a za 100 puszcza. Coś i u mnie puściło. Po "Lubiewie" myślałem, że to będzie mój koniec, bo nie napiszę drugiego "Lubiewa". Nie lubię powtarzać schematów. Za tą łatwością pisania kryje się mnóstwo cierpienia. Tego się nie pokazuje, a to też jest. I tego jest zdecydowanie więcej. Zawsze jest się w tym punkcie: co przede mną, co za mną? No i teraz przede mną duże wyzwanie, bo przecież nie mogę was zawieść, prawda? Piszę powieść, która się dzieje na Podolu w czasie Oświecenia. Dziękuję za informację zwrotną, że to, co robię, jest czytane, obserwowane i dobrze odbierane – powiedział po otrzymaniu nagrody Michał Witkowski.

W piątek ogłoszono też, kto z trojga nominowanych otrzymuje Nagrodę-Stypendium im. Stanisława Barańczaka. Wyróżnienia dla twórczyń i twórców do 35. roku życia nominowali zostali: poetka Anna Adamowicz, poetka i publicystka Antonina Tosiek oraz debiutujący prozaik Patryk Zalaszewski.  Zwyciężyła Anna Adamowicz.

- Chciałabym zadedykować tę książkę i tę nagrodę dziewczynkom ze skoliozą, które są bardzo samotne wobec systemu, który stosuje wobec nich przemoc, która jest konieczna, ale która ciągle pozostaje przemocą – powiedziała Anna Adamowicz.

Laudację dla Anny Adamowicz wygłosił prof. Piotr Śliwiński, także wchodzący w skład Kapituły:

- Nagroda Barańczaka trafi w ręce eksperymentatorki, swą najnowszą książką przywodzącej na myśl niektóre zabiegi awangardowe. Jednak nie te, które samolubnie eksponują formalną inwencję, w myśl przekonania, że sztuka jest co najwyżej sztuczką, dekoracyjne, ale te, które pragnęły znieść granicę między ciałem wiersza i ciałem człowieka, dotknąć słowem rzeczy – i rzeczywistością nacechować język - mówił prof. Piotr Śliwiński. 

Nominowanymi do Nagrody-Stypendium im. Stanisława Barańczaka byli także: Antonina Tosiek za tom wierszy "Żertwy" (Wydawnictwo Biuro Literackie) oraz Patryk Zalaszewski za zbiór opowiadań „Luneta z rybiej głowy” (Wydawnictwo Czarne).

W skład Kapituły PNL wchodzą: przewodniczący kapituły prof. Marcin Jaworski, prof. Piotr Śliwiński, prof. Urszula Glensk (Uniwersytet Wrocławski), prof. Inga Iwasiów (Uniwersytet Szczeciński), Maciej Jakubowiak, Magdalena Kicińska, prof. Grzegorz Olszański (Uniwersytet Śląski), Karol Francuzik (sekretarz). 

Pula nagród wynosi: 120 tys. zł - Nagroda im. Adama Mickiewicza oraz 60 tys. zł - Stypendium im. Stanisława Barańczaka. Po raz pierwszy także pozostali nominowani do Stypendium otrzymają po 10 tys. zł.  Fundatorami Poznańskiej Nagrody Literackiej są: Miasto Poznań i Uniwersytet im. Adam Mickiewicza.

- To nie przypadek, że miasto, w którym ceni się literatów, w którym czyta się poetów i ich omawia, w którym jest silna grupa badaczy literatury, cenionych krytyków literackich, ale też osób, które na uniwersytecie zajmują się literaturą, jest miastem wolnym, że Poznań jest miastem ludzi otwartych, że w Poznaniu nam się wszystkim żyje dobrze i czujemy się jak w europejskim mieście. To jest niezwykle ważne, byśmy się nadal tak czuli i tu w Poznaniu i w Polsce - podkreślała Rektorka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, prof. Bogumiła Kaniewska. 

Podczas uroczystości podziękowano za pracę w Kapitule prof. Sławomirze Wronkowskiej-Jaśkiewicz. Oddano też cześć pamięci Krystynie Miłobędzkiej, która zmarła 17 kwietnia 2025 roku. Była laureatką Poznańskiej Nagrody Literackiej w 2020 roku. Prof. Piotr Śliwiński przywołał wspomnienie poetki poprzez odczytanie jej wiersza „Obieram kartofle” z tomu wydanego w 2004 roku.

- Była poetką przez kilkadziesiąt lat, także wykładowczynią. Przyznanie nagrody im. Adama Mickiewicza było dla nas oczywistością, ponieważ to pisarka bardzo oryginalna, ale ceniona przez koneserów m.in. Stanisława Barańczaka. Od lat 90. postać kluczowa. Zawsze skromna, acz wymagająca. Najwyżej ceniła to, co było niekolektywne, co nie było sprawą kariery, lecz sprawą życia – wspominał prof. Piotr Śliwiński.