Pierwszy papież, który abdykował. Zmienił dzieje Kościoła

Pietro Angelerio urodził się około 1215 roku w Sant’Angelo Limosano w skromnej rodzinie chłopskiej w Królestwie Sycylii. Jego ojciec zmarł wcześnie, a matka Maria wychowywała go z myślą o życiu duchowym.

Już jako nastolatek wykazywał wyjątkową pobożność i zamiłowanie do samotności. W wieku 17 lat wstąpił do benedyktynów, ale szybko opuścił klasztor, by prowadzić życie pustelnicze.

Przez lata mieszkał w grotach na zboczach Majelli i Morrone, oddając się modlitwie, postom i surowej ascezie. Jego sława rosła – ludzie przychodzili po radę, a wokół niego zaczęła gromadzić się wspólnota uczniów.

W 1244 roku Pietro założył własną wspólnotę Celestynów, gałąź benedyktyńskiego zakonu, której reguła opierała się na jeszcze większej surowości i kontemplacji. Zakon szybko się rozrastał – pod koniec życia Pietro kierował ponad 36 klasztorami i 600 mnichami.

Mimo sukcesu, nie zabiegał o władzę – oddał przywództwo innym, by wrócić do samotności. Jego duchowość i skromność przyciągały ludzi z całych Włoch, a jego imię stawało się coraz bardziej znane w Kościele.

Po śmierci papieża Mikołaja IV w 1292 roku Kolegium Kardynałów przez ponad dwa lata nie mogło wybrać następcy. Walki frakcyjne, rywalizacja rodów Orsini i Colonna oraz wpływy dworu neapolitańskiego pogłębiały impas.

W końcu, zdesperowani kardynałowie, zainspirowani listem pustelnika z Majelli, w którym przestrzegał przed Bożym gniewem za zwłokę, jednogłośnie wybrali Pietro na papieża. Miał wtedy około 80 lat i był pierwszym od stuleci nie-kardynałem na tronie Piotrowym.

Pietro Angelerio przyjął imię Celestyn V. Zamiast udać się do Rzymu, zażądał, by kardynałowie przybyli do L’Aquili, gdzie został "koronowany" 29 sierpnia 1294 roku. W ceremonii uczestniczył król Neapolu Karol II Andegaweński, który szybko zyskał wielki wpływ na nowego papieża.

Celestyn V nie był nieprzygotowany do rządzenia, powierzając wiele decyzji doradcom i królewskim urzędnikom. W pierwszym konsystorzu mianował aż 12 nowych kardynałów, z czego większość stanowili Francuzi i sojusznicy Andegawenów. Był to pierwszy przypadek tak wyraźnego przechylenia równowagi w Kolegium Kardynałów na rzecz jednej frakcji.

Celestyn V od początku czuł się zagubiony w świecie intryg, polityki i administracji. Próbował wprowadzić reformy, nawoływał do pokuty i prostoty, ale szybko stał się marionetką w rękach silniejszych graczy.

Jego dwór przeniesiono do Neapolu, gdzie żył niemal jak pustelnik, a zarządzanie Kościołem przejęli doradcy i dwór królewski. Chaos, dezorganizacja i korupcja narastały – nawet najbliżsi współpracownicy przyznawali, że papież nie radzi sobie z obowiązkami.

Celestyn V, przytłoczony ciężarem urzędu i świadomy własnej niekompetencji, postanowił zrezygnować. 13 grudnia 1294 roku wydał dekret, w którym potwierdził prawo papieża do abdykacji – był to pierwszy taki przypadek w historii Kościoła. Tydzień później oficjalnie zrzekł się tronu, tłumacząc, że pragnie wrócić do życia pustelnika.

Jego decyzja wywołała szok w Europie – nigdy wcześniej żaden papież nie ustąpił dobrowolnie. Wydarzenie to przeszło do historii jako "Wielka Rezygnacja" i otworzyło drogę do dyskusji o granicach władzy papieskiej.

Następcą Celestyna V został kardynał Benedetto Caetani, który przyjął imię Bonifacy VIII. Obawiając się, że były papież może stać się narzędziem w rękach przeciwników politycznych lub inspiracją dla buntu, Bonifacy VIII nakazał aresztować Celestyna. Pustelnik próbował uciec, ale został schwytany i osadzony w zamku Fumone w Lacjum.

Tam, w surowych warunkach, spędził ostatnie miesiące życia, oddając się modlitwie i kontemplacji. Zmarł 19 maja 1296 roku w wieku około 81 lat. Przyczyną śmierci była najprawdopodobniej choroba, choć nie brakowało plotek o możliwym zabójstwie – współczesne badania wskazują jednak na naturalne przyczyny.

Celestyn V został kanonizowany przez papieża Klemensa V w 1313 roku. Jego wspomnienie obchodzone jest 19 maja. Do dziś pozostaje symbolem pokory, skromności i odwagi w rezygnacji z władzy.