Podkarpackie: Masz stary piec? Od 2026 roku możesz zapłacić nawet 5 tysięcy złotych grzywny

Za egzekwowanie przepisów uchwały antysmogowej odpowiadają straże miejskie oraz pracownicy gmin. Straż miejska może nakładać mandaty, natomiast w miejscowościach, gdzie jej nie ma, kontrolę może przeprowadzić upoważniony urzędnik. Jeśli właściciel domu nie przestrzega przepisów, sprawa może trafić do sądu, który może orzec grzywnę sięgającą nawet 5 tysięcy złotych. Policja natomiast reaguje w przypadkach spalania w piecach odpadów.

Jak podkreślił dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, głównym celem uchwały nie jest jednak karanie.

- Kontrole w pierwszej kolejności mają charakter informacyjny i edukacyjny. Ważne, aby przekonać właściciela domu do wymiany starego źródła ciepła, by przedstawić mu korzyści z tego płynące oraz to, jak zyska na tym środowisko - powiedział.

Od początku 2024 roku w regionie realizowany jest unijny projekt LIFE Podkarpackie, którego celem jest wsparcie mieszkańców w dostosowaniu się do przepisów antysmogowych.

- W ramach projektu w 61 partnerskich gminach powstała sieć doradców ds. powietrza i energii. Ich celem jest właśnie dotarcie z fachowym doradztwem, wiedzą ekspercką i wsparciem do mieszkańców. W gminach, które nie uczestniczą w projekcie, taką pomoc i doradztwo świadczą subregionalni doradcy - przekazał Kulig.

Program zakłada nie tylko wsparcie informacyjne, ale także działania edukacyjne i badawcze. W jego ramach przeprowadzono pierwsze w regionie badanie dotyczące świadomości ekologicznej mieszkańców Podkarpacia.

Badanie zrealizował Ośrodek Badań Społecznych INDEKS. Wzięło w nim udział 1000 osób - po 500 dorosłych i dzieci w wieku od 7 do 18 lat. Ankietowani odpowiadali na pytania o przyczyny i skutki złej jakości powietrza, znajomość uchwały antysmogowej oraz codzienne zachowania proekologiczne.

Podobne wyniki uzyskano wśród dzieci i młodzieży - niemal połowa deklaruje znajomość tematu zanieczyszczeń powietrza, a w grupie najstarszych uczniów (16-18 lat) świadomość sięga 68 procent. Aż 83 procent młodych osób potrafi poprawnie określić, czym jest smog.

Jednocześnie większość badanych dorosłych ocenia jakość powietrza w miejscu zamieszkania raczej dobrze - takie zdanie ma ponad 70 procent respondentów. W miastach jednak krytycznych opinii jest więcej niż na terenach wiejskich. Dzieci i młodzież częściej niż dorośli zwracają uwagę na okresowe pogorszenie jakości powietrza.

Najczęściej wskazywanym źródłem zanieczyszczeń pozostaje palenie śmieci w piecach.

Mimo że uchwała antysmogowa obowiązuje od kilku lat, wielu mieszkańców wciąż nie zna jej zapisów. Z badań wynika, że pełną znajomość dokumentu deklaruje jedynie 16,8 procent dorosłych. 44,6 procent słyszało o nim ogólnie, a 36,8 procent nigdy się z nim nie zetknęło.

- Tymczasem uchwała antysmogowa to akt prawa miejscowego. Została przyjęta przez nasz lokalny parlament, czyli sejmik województwa i nakłada na mieszkańców konkretne obowiązki. Zgodnie z jej zapisami od stycznia 2026 r. użytkowane mogą być już tylko kotły na węgiel lub drewno minimum 3 klasy - przypomniał Kulig.

Unijny projekt "LIFE Podkarpackie - żyj i oddychaj" potrwa do końca 2033 roku, a jego budżet przekracza 100 milionów złotych.

Osoby planujące wymianę starego pieca mogą liczyć na wsparcie finansowe z programu "Czyste powietrze". To ogólnopolski program o budżecie 103 miliardów złotych, który umożliwia dofinansowanie m.in. zakupu nowych źródeł ciepła, termomodernizacji budynków i wymiany okien.