Pszczoły, skorpiony i mrówki. Zaskakująca broń średniowieczna

Wykorzystanie owadów w wojnie ma długą tradycję. Już w starożytnym Egipcie i Asyrii pszczoły były traktowane jako broń – wrzucano je przez mury obleganych miast, by wywołać panikę i zamieszanie wśród obrońców.

Rzymianie, znani z wojskowej pomysłowości, również używali uli jako "żywych granatów", ciskając je katapultami na wrogów. W III wieku naszej ery Dakowie odparli rzymski atak, zrzucając na legionistów własne ule, co na chwilę przechyliło szalę zwycięstwa na ich stronę.

Średniowiecze nie było wyjątkiem. W X-wiecznych Czechach podczas oblężenia miejscowy rycerz – pozbawiony broni i otoczony przez wrogów – chwycił ul i rzucił go w nacierającą armię. Efekt był natychmiastowy: użądleni i przerażeni żołnierze złamali szyk i uciekli w popłochu.

Nie tylko pszczoły służyły jako broń. W starożytnej Grecji i Rzymie popularne było używanie worków ze skorpionami, które wrzucano na statki lub do oblężonych miast.

Skorpiony, szczególnie te z Azji Mniejszej, były śmiertelnie groźne – ich ukąszenia powodowały ból, panikę, a czasem śmierć. Rzymianie stosowali też worki z mrówkami ognistymi i innymi gryzącymi owadami, które wypuszczone wśród wrogów siały chaos i dezorganizację.

Z kolei w Indiach i Chinach stosowano dym z palonych trujących roślin oraz wypuszczano roje szarańczy na pola wroga, by niszczyć plony i wywoływać głód. W Afryce plemię Tiv z Nigerii przechowywało pszczoły w specjalnych rogach z dodatkiem trucizny, wypuszczając je na przeciwników w trakcie bitwy.

Nie tylko owady służyły do siania zamętu. W średniowieczu i starożytności popularne było użycie wapna palonego (tzw. wapno niegaszone). Wapno, wyrzucone w powietrze lub wrzucone do oczu przeciwnika, powodowało natychmiastowe oparzenia i ślepotę. W XIII wieku pisarz Giles z Rzymu opisywał, jak garnki z wapnem były zrzucane na pokłady wrogich okrętów, oślepiając i paraliżując załogę.

Podobną rolę pełniły popiół i pieprz. Indianie Taino z Karaibów wrzucali do ognisk papryczki chili, tworząc gryzący dym, który utrudniał oddychanie i zmuszał wroga do odwrotu.

W Chinach stosowano dym z palonych trujących roślin, a Sun Tzu już w III wieku p.n.e. radził wykorzystywać toksyczne opary w wojnie oblężniczej.

Dlaczego te taktyki były tak skuteczne? Przede wszystkim działały na psychikę. Strach przed niewidzialnym, rojącym się wrogiem był silniejszy niż przed mieczem czy strzałą.

Użądlenia, ukąszenia i dym nie zatrzymywały się na zbroi – przenikały przez szczeliny, dostawały się do oczu, nosa i ust. Żołnierze, którzy jeszcze chwilę wcześniej byli gotowi do walki, w panice porzucali broń i uciekali, by ratować życie.

Współczesne badania nad morale wojskowym potwierdzają, że nieoczekiwane, nieznane zagrożenia są najskuteczniejsze w rozbijaniu szeregów. W bitwie pod Tanga w 1914 roku podczas I wojny światowej przypadkowo rozjuszone pszczoły doprowadziły do klęski Brytyjczyków i zamieszania w obu armiach.

Takie wydarzenia pokazują, że nawet w XX wieku natura potrafiła być bronią równie skuteczną jak stal.