Rozkochiwała w sobie żołnierzy. Brytyjski wywiad był bezradny
Kair, 1942 rok. Gdy w eleganckich salach grano muzykę i unosił się dym papierosów, toczyła się inna, ukryta wojna – nie na polach bitew, lecz w nocnych klubach, hotelach i kasynach. Właśnie wtedy pojawiła się Hekmet Fahmi – słynna tancerka brzucha, kochana przez tłumy i otoczona przez wpływowych mężczyzn. Kim była ta kobieta?
Kobieta, która przyciągała wzrok... i uwagę służb
Hekmet Fahmi była jedną z najjaśniejszych gwiazd egipskiego tańca kabaretowego w latach 40. XX wieku. Jej obecność na scenie przyciągała nie tylko tłumy mieszkańców i turystów, ale także elitę wojskową i polityczną przebywającą wówczas w Egipcie. Występowała w najmodniejszych lokalach Kairu, m.in. w legendarnym Casino Opera, prowadzonym przez Madame Badię Masabni – postać niezwykle barwną i wpływową, która uważana jest za matkę współczesnego egipskiego tańca orientalnego.
Masabni ściągnęła do Kairu najzdolniejsze artystki z Bliskiego Wschodu i stworzyła nowy standard sceniczny, łącząc tradycyjny taniec z elementami świata zachodniego. Jej kabarety przyciągały także brytyjskich i amerykańskich oficerów, stacjonujących w Kairze w czasie II wojny światowej.
Tancerki w kabaretkach, dwuczęściowych strojach i makijażach inspirowanych hollywoodzkimi aktorkami – takimi jak Rita Hayworth czy Hedy Lamarr – tańczyły do żywiołowych rytmów darbuki i skrzypiec, hipnotyzując publiczność kontrolowaną, a jednocześnie głodną rozrywki. Dla wielu gości były nie tylko atrakcją wieczoru, ale też źródłem informacji – rozluźnione rozmowy, podsłuchane zdania, plotki z salonów dyplomatycznych mogły mieć większą wartość niż niejedno oficjalne źródło.
Fahmi nie była wyjątkiem – była ikoną. Jej uroda, pewność siebie i status sceniczny sprawiły, że szybko stała się jedną z najpopularniejszych postaci artystycznego Kairu. To właśnie ona trafiła pod lupę brytyjskiego wywiadu. Jej nazwisko pojawiało się w notatkach służb specjalnych, krążyło między raportami SOE (Special Operations Executive) i MI6. W 1942 roku Hekmet Fahmi została aresztowana przez brytyjskie władze okupacyjne pod poważnym zarzutem: szpiegostwa na rzecz Niemiec.
Co jej zarzucano?
Według ówczesnych śledczych, Hekmet Fahmi miała bliskie kontakty z brytyjskim urzędnikiem, pracującym dla GCHQ – rządowej agencji zajmującej się szyfrowaniem i kontrwywiadem. Ten rzekomo dzielił się z nią poufnymi informacjami. Fahmi miała następnie przekazywać te dane niemieckim agentom, którzy działali na terenie Egiptu – kraju będącego pod brytyjskim wpływem, ale pełnego fermentu politycznego i nastrojów antykolonialnych.
Pikanterii sprawie dodawało to, że tancerka miała powiązania z egipskimi nacjonalistami, w tym z późniejszymi przywódcami rewolucji: Anwarem Sadatem i Gamalem Abdel Nasserem, którzy wówczas byli członkami Ruchu Wolnych Oficerów. Brytyjczycy podejrzewali, że artystka mogła być świadomie lub nieświadomie częścią większej siatki operacyjnej.
Więzienie i koniec kariery
Podejrzenia wystarczyły. Hekmet Fahmi została zamknięta w więzieniu na ponad dwa lata, choć nigdy nie udowodniono jej winy przed sądem. Z politycznego punktu widzenia była zbyt niewygodna, by pozostawić ją na wolności, a jednocześnie zbyt trudna do skazania – oficjalnie nie znaleziono twardych dowodów jej współpracy z Niemcami. Areszt jednak wystarczył, by złamać jej karierę.
Po wyjściu na wolność Hekmet nigdy nie wróciła na scenę z takim blaskiem jak wcześniej. Choć nazwisko wciąż było rozpoznawalne, świat się zmienił – a egipski taniec kabaretowy zaczął odchodzić w cień nowej, narodowej narracji o Egipcie wolnym od zachodnich wpływów.
Sztuka nie tylko tańca
Aby w pełni zrozumieć fenomen Hekmet Fahmi, trzeba cofnąć się o tysiące lat i przyjrzeć się samej sztuce, którą reprezentowała – raqs sharqi, czyli klasycznemu egipskiemu tańcowi brzucha. Taniec ten, choć dziś często kojarzony z rozrywką, miał w przeszłości głęboko rytualne i symboliczne znaczenie. Był obecny już w czasach faraonów – przedstawienia kobiet tańczących z chustami na biodrach można odnaleźć na ścianach świątyń sprzed trzech tysięcy lat.
Współczesna forma tańca brzucha – kabaretowa, widowiskowa, wykonywana solo dla publiczności – narodziła się w XX wieku w kairskich klubach. Była to fuzja tradycji z nowoczesnością: rytmów arabskich, wpływów zachodnich i scenicznego rozmachu.
Tancerki, takie jak Fahmi, musiały nie tylko doskonale znać technikę – pracowały całym ciałem, poruszając niezależnie mięśniami klatki piersiowej, brzucha, bioder – ale też posiadać wyczucie sceny, kontakt z widownią, charyzmę. Ich rola była bliższa gwiazdom estrady niż anonimowym artystkom.
Szpiegostwo czy mit?
Czy Hekmet Fahmi rzeczywiście była szpiegiem? A może stała się ofiarą paranoi wojennej, w której każda wpływowa kobieta, mająca dostęp do elit, mogła stać się podejrzana? Na to pytanie historycy nie mają jednej odpowiedzi.
Niektórzy badacze uważają, że aresztowanie Fahmi miało podłoże rasistowsko-kolonialne – była Egipcjanką, miała wpływy i kontakty, więc dla brytyjskich władz stanowiła potencjalne zagrożenie. Inni zwracają uwagę na jej związki z nacjonalistycznymi środowiskami i nie wykluczają, że mogła przekazywać informacje nie z sympatii do Niemiec, ale z pragnienia wyzwolenia Egiptu spod brytyjskiej kurateli.
Dziś Hekmet Fahmi jest postacią zapomnianą. Rzadko wspomina się ją w egipskich źródłach kultury, jeszcze rzadziej w kontekście wojny. Jej historia przypomina jednak, że wojna to nie tylko bitwy, generałowie i mapy – to także losy pojedynczych osób, które znajdowały się w samym środku burzy, często nie z własnej woli.
