Sen, który trwa dalej po krótkim przebudzeniu. Co może oznaczać?

Czy to tylko zbieg okoliczności? Albo gra mózgu, który nie zdążył wyczyścić pamięci? A może przeciwnie – ślad po czymś głębszym, co nas woła nawet wtedy, gdy na chwilę powracamy do jawy?

W tym artykule przyjrzymy się temu niezwykłemu zjawisku z dwóch perspektyw. Z jednej – naukowej, opartej na neurologii, cyklach snu i pracy świadomości. Z drugiej – ezoterycznej, traktującej sen jako duchową przestrzeń, przez którą prowadzi nas coś więcej niż neurochemia. Obie perspektywy mają do powiedzenia rzeczy zaskakujące.

Z punktu widzenia nauki, zjawisko "kontynuacji" marzenia sennego ma swoje uzasadnienie w pracy pamięci krótkotrwałej oraz strukturze cyklu snu. Gdy śnimy intensywnie – zwłaszcza w fazie REM – nasz mózg tworzy rodzaj fabularnego śladu. Niektóre sny są bardziej „żywe” niż inne: mają spójną akcję, emocje, powracające obrazy. Jeśli przebudzenie trwa krótko, mózg nie zdąży „nadpisać” tego śladu nową zawartością. Gdy zatem zasypiamy z powrotem, może dojść do wznowienia wcześniejszej treści – zupełnie jakby sen był zatrzymanym filmem, który można uruchomić od ostatniej klatki.

Zjawisko to znane jest w psychologii snu jako „dream reentry”. Naukowcy uważają, że sprzyjają mu konkretne warunki: wybudzenie w fazie REM, szybki powrót do snu i brak silnych bodźców zewnętrznych. Co ciekawe, niektórzy badacze sugerują, że świadomość może częściowo przetrwać nawet w stanie czuwania, co pozwala na świadome „nakierowanie” snu na poprzedni wątek.

Z psychologicznego punktu widzenia sen to nie tylko przypadkowa aktywność mózgu – to także forma przetwarzania emocji, wspomnień i nieświadomych konfliktów. Gdy sen zostaje przerwany nagle – w kluczowym momencie fabularnym lub emocjonalnym – nasza psychika może próbować powrócić do niego, by domknąć rozpoczęty proces.

Carl Gustav Jung pisał, że sny są językiem duszy. Czasem ten język nie znosi przerwań. Sen, który domaga się dokończenia, może wskazywać na ważny przekaz symboliczny, którego nie można pominąć. Może to być emocja, której nie zdążyliśmy doświadczyć w pełni, obraz, który nie został zintegrowany, albo scena, która miała coś powiedzieć o nas samych.

Choć współczesna nauka próbuje uchwycić sen jako proces neurofizjologiczny, większość dawnych kultur widziała w nim coś więcej. Nie tylko echo codzienności, ale miejsce, gdzie jawi się prawda – czasem ukryta, czasem ostrzegająca, a czasem przemieniająca.

Z perspektywy duchowej zjawisko snów, które trwają mimo wybudzenia, nabiera jeszcze głębszego znaczenia. W wielu tradycjach – tybetańskiej, sufickiej, gnostyckiej – sen jest postrzegany jako rzeczywistość równoległa, jako pole, w którym świadomość może się poruszać niezależnie od ciała.

W tradycji rdzennych Australijczyków sny nie są tylko osobistymi doświadczeniami. Stanowią część tzw. czasusnu (Dreamtime) – duchowej przestrzeni, w której przodkowie stworzyli świat i do której można powracać poprzez sen. Jeśli sen „wraca” po przebudzeniu, to znak, że śniący ma do odegrania rolę w tej większej opowieści – być może ma zostać nosicielem wiedzy lub przewodnikiem dla innych.

W mitologii Majów sny były uważane za wędrówkę świadomości do świata duchów. Kapłani i uzdrowiciele praktykowali techniki śnienia przerywanego, celowo budząc się i zasypiając, by powracać do tej samej wizji i uzyskiwać odpowiedzi. W tym ujęciu sen kontynuowany to nie przypadek – to świadomy rytuał, brama do porozumienia z niewidzialnym.

W starożytnym Egipcie sny interpretowano jako komunikaty od bogów – i często zapisywano je w świątyniach, jak listy z zaświatów. Powrót do tego samego snu traktowano jak naleganie bóstwa:

Także w kulturze japońskiej powracające sny mają znaczenie. Według starego wierzenia, jeśli ten sam sen śni się dwa razy – zwłaszcza po przerwaniu – niesie wiadomość od kami, duchowych bytów związanych z naturą. To, co nie daje się przerwać, nie daje się też zignorować.

Powrót do tego samego snu po przebudzeniu traktowany bywa jako znak, że dusza „pozostała” w pewnym miejscu – i że nasze chwilowe wybudzenie było tylko fizycznym oderwaniem. W takim ujęciu sen nie jest ani fikcją, ani złudzeniem, ale drzwiami, które można przymknąć i otworzyć ponownie – jeśli tylko potrafimy je rozpoznać.

Na poziomie czysto ludzkim – tak. Sny, które wracają po przerwie, nie są zwyczajne. Zostają w pamięci dłużej, częściej prowokują do refleksji. Ich treść bywa intensywniejsza, bardziej symboliczna, bardziej „nasza”. Zdarza się, że ludzie latami pamiętają taki sen, choć nie potrafią przypomnieć sobie, co śnili poprzedniej nocy.

Zarówno nauka, jak i duchowość podpowiadają, że warto się takim snom przyglądać. Nie jako przepowiedniom, ale jako lustrom, które pokazują coś prawdziwego – o nas, o naszej historii, o naszym emocjonalnym krajobrazie.

• LaBerge, Stephen. Lucid Dreaming. Ballantine Books, 1985.
• Stickgold, R. (2005). Sleep-dependent memory consolidation. Nature, 437, 1272–1278.
• Hobson, J. Allan. The Dreaming Brain. Basic Books, 1988.
• Domhoff, G. William. The content of dreams: Methodology and meaning. Dreaming, 1996.

• Tenzin Wangyal Rinpoche. The Tibetan Yogas of Dream and Sleep. Snow Lion Publications, 1998.
• Jung, Carl Gustav. Man and His Symbols. Dell Publishing, 1964.
• Robert Moss. Conscious Dreaming. Three Rivers Press, 1996.
• G.I. Gurdżijew. Views from the Real World. Penguin Arkana, 1984.