Skanderbeg. Legendarny wódz, którego bał się sam sułtan

Kim był Skanderbeg?

Gjergj Kastrioti, szerzej znany jako Skanderbeg, urodził się w 1405 roku. Był synem Jana Kastrioty, lokalnego władcy, który lawirował między Wenecją a Imperium Osmańskim, by tylko utrzymać się na tronie.

Gdy Skanderbeg miał zaledwie kilka lat, trafił na sułtański dwór, gdzie przeszedł gruntowne szkolenie wojskowe i przyjął islam. Nadano mu imię Iskander (od Aleksandra Wielkiego) oraz tytuł "bega", co w połączeniu dało słynny przydomek – Skanderbeg. W armii osmańskiej szybko się wyróżnił. Był nie tylko świetnym strategiem, ale też wojownikiem, budzącym strach wśród wrogów i szacunek wśród swoich.

Turcy wiedzieli, że mają w swoich szeregach diament, który trzeba oszlifować. Uczyli go wojennego rzemiosła, pozwalali dowodzić coraz większymi oddziałami. Skanderbeg walczył dla nich na Węgrzech, w Serbii i Anatolii.

Wielka ucieczka

Skanderberg tak naprawdę dusił się w tureckiej armii, ponieważ jego serce wciąż biło dla rodzinnej Albanii. W 1443 roku, gdy Osmanowie ponieśli klęskę pod Niszem, postanowił działać. Z garstką wiernych żołnierzy zdezerterował i ruszył w kierunku rodzinnych ziem.

Podstępem przejął twierdzę w Kruji, stanowiącą kluczowy punkt obronny Albanii. Wysłał do tureckiego garnizonu sfałszowany rozkaz od sułtana, nakazujący przekazanie mu zamku. Plan się powiódł. Wkrótce Skanderbeg zerwał wszelkie więzy z Osmanami, powrócił do chrześcijaństwa i wezwał Albańczyków do walki o wolność.

Jego powrót stał się początkiem powstania. Albańczycy mieli dość tureckich podatków, grabieży i rekrutacji młodych chłopców do janczarskich oddziałów. Powstańcza armia rosła. Twierdze, dotąd lojalne sułtanowi, przechodziły na stronę Skanderbega.

Niepokonany wojownik

Przez następne dwadzieścia pięć lat Skanderbeg prowadził wojnę partyzancką przeciwko jednemu z najpotężniejszych imperiów tamtej epoki. Jego strategia opierała się na błyskawicznych atakach, organizowaniu zasadzek i wykorzystaniu trudnego, górzystego terenu Albanii.

Oblężenie Kruji z 1450 roku było jednym z najważniejszych momentów tych zmagań. Sułtan Murad II wysłał tam ogromną armię, by raz na zawsze zakończyć bunt. Skanderbeg jednak nie tylko przetrwał oblężenie, ale także zadał Osmanom poważne straty, zmuszając ich do odwrotu.

W kolejnych latach Skanderbeg stawiał natomiast czoła najgroźniejszym osmańskim dowódcom, w tym Mehmedowi II, który wcześniej podbił Konstantynopol. Ale i jemu nie udało się obezwładnić albańskiego bohatera narodowego, który wydawał się być nieuchwytnym.

Sojusze i zdrady

Walka z Imperium Osmańskim nie była łatwa. Skanderbeg wiedział, że Albania sama nie przetrwa w tym starciu, dlatego szukał sojuszników. Jego najbardziej naturalnym partnerem było papiestwo, które widziało w nim chrześcijańskiego bohatera stawiającego czoła muzułmańskiemu ekspansjonizmowi. Papież Eugeniusz IV nazwał go "tarczą chrześcijaństwa" i zapewnił wsparcie finansowe, ale realna pomoc wojskowa była ograniczona. Kolejni papieże – Mikołaj V, Kalikst III i Pius II – wysyłali listy poparcia, ale konkretne działania pozostawały w sferze obietnic.

Skanderbeg utrzymywał też dobre stosunki z Wenecją, która początkowo traktowała go z dystansem, widząc w nim potencjalnego rywala w regionie. Ostatecznie jednak obie strony doszły do porozumienia – Wenecjanie nie chcieli, by Osmanowie przejęli Albanię, bo oznaczałoby to zagrożenie dla ich wpływów handlowych na Adriatyku. W zamian za pomoc finansową Skanderbeg zobowiązał się do wspierania interesów weneckich na Bałkanach.

Kluczową rolę w jego polityce odegrało także Królestwo Neapolu. Król Alfons V Aragoński postrzegał Albanię jako strategiczny bastion przeciwko Osmanom i kilkukrotnie wspierał Skanderbega dostawami broni, pieniędzy i niewielkich kontyngentów wojskowych. Władca Albanii odwdzięczył się przysięgą lojalności wobec Neapolu, stając się jego wasalem w 1451 roku. Był to jeden z jego najważniejszych ruchów dyplomatycznych, który zapewnił mu choć częściowe wsparcie militarne w krytycznych momentach.

Nie brakowało też wewnętrznych problemów. Część albańskich książąt, zmęczonych ciągłą wojną i licząc na własne korzyści, otwarcie negocjowała z Osmanami. Niektórzy woleli przejść na stronę sułtana w zamian za tytuły i ziemie. Skanderbeg bezwzględnie rozprawiał się ze zdrajcami. Gdy w 1457 roku książę Moisi Golem, jeden z jego dawnych towarzyszy broni, przeszedł na stronę Turków, Skanderbeg rozbił jego oddziały pod Ujebardhë i przykładnie ukarał zdrajców.

Śmierć Skanderberga. Narodziny legendy

Po latach nieustannych walk Skanderbeg zachorował na malarię i zmarł 17 stycznia 1468 roku w Lezhy. Kroniki opisują, że do ostatnich dni pozostawał przytomny, rozmawiał z doradcami i próbował ustalić strategię dalszego oporu. Był świadom, że jego śmierć zmieni układ sił na Bałkanach, a Osmanowie wykorzystają tę okazję do rozprawienia się z niepokorną Albanią.

I tak docelowo też się stało, zaś Turcy, wykorzystując fakt śmierci Skanderbega, niezwłocznie podjęli działania ofensywne na Półwyspie Bałkańskim. Albańskie księstwa padały praktycznie jedno po drugim.

W 1478 roku poddała się twierdza w Kruji, która wcześniej przez dekady odpierała kolejne oblężenia. Rok później Osmanowie opanowali resztę kraju, wprowadzając panowanie, które miało trwać aż do XIX wieku.

Jednak legenda Skanderbega nie umarła wraz z nim. Turcy mieli tak wielki respekt przed jego postacią, że po zdobyciu Lezhy rozkazali ekshumować jego ciało. Według przekazów żołnierze osmańscy zabierali fragmenty jego kości, wierząc, że przyniosą im siłę i odwagę w walce.

Miecz i zbroja Skanderbega stały się natomiast symbolem albańskiego ducha oporu, a wspomnienie o nim przetrwało wieki. Skanderbeg został bohaterem nie tylko Albanii, ale całych Bałkanów.

Literatura uzupełniająca:

·       Hauziński J., Leśny J., Historia Albanii, Wrocław 1992.

·       Reychman J., Historia Turcji, Wrocław 1973.