Tajemnicza Węgierka. Kim była druga żona Chrobrego?

Bolesław Chrobry w ciągu swego długiego życia żenił się aż czterokrotnie. Po raz pierwszy wziął ślub około 985 roku. Jego wybranką została wówczas nieznana z imienia córka margrabiego Miśni Rygdaga.

Małżeństwo Bolesława Chrobrego z Niemką rozpadło się bardzo szybko – trwało najwyżej kilkanaście miesięcy, po czym książę, jak pisał saski kronikarz Thietmar, odprawił żonę po prostu do domu.

Najpóźniej w 986 roku – jak przekonują genealogowie – Bolesław Chrobry związał się z nieznaną z imienia Węgierką. O tym małżeństwie spośród ówcześnie żyjących kronikarzy wzmiankował jedynie Thietmar. Pozostawiona przez niego relacja jest nad wyraz oszczędna w treść.

Dla sporej większości historyków nie ulegało wątpliwości, iż druga żona Bolesława Chrobrego była córką ówczesnego księcia Węgier – Gejzy. Nie zgodził się jednak z tym twierdzeniem autor monumentalnego "Rodowodu pierwszych Piastów" Kazimierz Jasiński, a za nim obiekcje podnieśli kolejni uczeni.

Wobec powyższego podkreślano, iż Thietmar, wspominając o poślubieniu przez Bolesława partnerki z Węgier, nie wskazał, by była ona córką panującego księcia tego kraju (Gejzy), którego zresztą doskonale znał. Poza tym saski dziejopis, wymieniając kolejne żony Bolesława Chrobrego, za każdym razem podawał, skąd się one wywodziły.

Zdaniem wybitnego historyka węgierskiego György Györffy, małżonka Bolesława mogła być córką jednego z potomków legendarnego Arpada, założyciela dynastii węgierskiej. W tym kontekście wskazywano na: Taksony’ego (wnuka Aprady), Tormasa (prawnuka Arpady) oraz Zerindę (ojca Koppany’ego). Taksony zmarł około 970 roku. Był synem panującego od 955 roku Węgrami Zoltana i ojcem zmarłego w 977 roku Gejzy. Tak więc żona Chrobrego byłaby siostrą Gejzy.

O Tarmasie, poza tym, że zmarł w 955 roku, więcej nic nie wiadomo. Z kolei Zerinda był młodszym bratem Taksonya. Przypuszczalnie był nieco starszy od Gejzy. Za Zerindą jako teściem Chrobrego opowiadał się już w XIX wieku biografista Mieszka II – Anatol Lewicki. Uczony ten podał jednak mało przekonujące argumenty, stąd jego pogląd nie ostał się w nauce.

Za sprawą gdańskiego mediewisty Błażeja Śliwińskiego w polskiej historiografii zadomowiła się hipoteza, jakoby żona Bolesława Chrobrego mogła być córką księcia Siedmiogrodu Gyuli. Wymieniony książę cieszył się sporą niezależnością i mógł – jak argumentował uczony – pomóc Piastom w zawojowaniu należącego do Przemyślidów Krakowa.

Z Siedmiogrodu pochodziła również żona Gejzy, Sarolta, mająca siostrę o imieniu Karolda. Zdaniem B. Śliwińskiego, tak właśnie nazywała się żona Bolesława Chrobrego, o której istnieniu poinformowały "Gesta Hungarorum".

Ze związku z Węgierką Bolesław Chrobry doczekał się syna – Bezpryma. W starszej historiografii podejrzewano, iż powiła ona Piastowi również córkę, jednak najstarsze przekazy pisane w ogóle o jej istnieniu nic nie wiedziały.

Małżeństwo Bolesława Chrobrego z Węgierką okazało się nietrwałe. W sumie małżonkowie byli ze sobą około 2-3 lat. To stosunkowo mało czasu, by się nawet dobrze poznali. Według Thietmara, Bolesław przepędził najzwyczajniej wybrankę w rodzinne strony.

Nie wiadomo, dlaczego syn Mieszka I postąpił właśnie w taki sposób ze swoją żoną. Dla części historyków, oddalenie partnerki Bolesława Chrobrego wynikało z faktu niedostatecznego zaangażowania się strony węgierskiej w zmagania z czeskimi Przemyślidami. Węgrzy – jak sądzono – nie chcieli zaostrzać i tak napiętych relacji z Czechami, stanowiącymi dla nich poważne zagrożenie, stąd wycofali swe poparcie dla Piastów.

Ci ostatni swoje oburzenie mogli uzewnętrznić przepędzeniem ze swego kraju Węgierki. Na dobrą sprawę nie była ona już im do niczego potrzebna. Od tej pory Bolesław Chrobry zaczął rozglądać się za nową małżonką, odpowiadającą jego interesom politycznym…

Niniejszy tekst powstał na podstawie książki dr Mariusza Samp "1031. Pierwszy rozbiór Polski" (Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2022)