Toruń: Hołd dla ofiar Zbrodni Pomorskiej w Parku Pamięci

W Toruniu obchody Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej organizowane są w Parku Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939 przy ulicy Uniwersyteckiej. Powstał on z inicjatywy samorządu województwa kujawsko-pomorskiego w 2018 roku. Prosta bryła stanowiącego jego centralny punkt pomnika odwołuje się do wyobrażenia zburzonego przez pociski domu - wyrwa w białym kamieniu odsłania płytę z wyrytymi nazwami blisko 400 miejscowości, w których Niemcy dokonywali egzekucji. Złożona jest tu ziemia z miejsc kaźni Polaków z Pomorza.

W tegorocznych obchodach, w czwartek 2 października uczestniczyli między innymi marszałek województwa kujawsko-pomorskiego Piotr Całbecki, wicewojewoda kujawsko-pomorski Michał Koniuch, prezydent Torunia Paweł Gulewski, zastępca dowódcy Joint Force Training Center w Bydgoszczy generał Zoltán Bárány, Szef Zarządu Wojsk Rakietowych i Artylerii Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych pułkownik Andrzej Kupis, komendant Centrum Szkolenia Wojsk Rakietowych i Artylerii w Toruniu i dowódca garnizonu Toruń pułkownik Roman Piotrowski. Przybyli także przedstawiciele duchowieństwa, harcerze i młodzież toruńskich szkół.

- Pomniki mają tylko wtedy sens, jeśli przekujemy je w coś, czego nie widać, co jest w nas, w naszych sercach. W refleksję i pamięć o tych, których są symbolem. Dziś pamiętamy o tysiącach pomordowanych jesienią 1939 roku za to, że byli Polakami i umacniali polskość na ziemiach dawnego województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. "Masz mało czasu, trzeba dać świadectwo" - pisał Zbigniew Herbert. Dziś dajemy świadectwo pamięci - podkreślał marszałek Całbecki i dziękował za liczną obecność na uroczystości Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej 1939 w Parku Pamięci w Toruniu.

W programie uroczystości była inscenizacja "Nigdy więcej" w wykonaniu harcerzy Kujawsko-Pomorskiej Chorągwi ZHP, nawiązująca do jednej z niemieckich zbrodni na Pomorzu - rozstrzelania pacjentów szpitala psychiatrycznego w Świeciu. Zamordowany z nimi został ówczesny dyrektor tej placówki doktor Józef Bednarz. Dobrowolnie poszedł na śmierć. Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej obchodzony jest w rocznicę urodzin doktora Józefa Bednarza.

Przed pomnikiem w Parku Pamięci złożony został wieniec, zapalono znicze pamięci.

Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej został ustanowiony przez Sejm w styczniu 2023 roku. Nawiązuje do wydarzeń z jesieni 1939 roku. Po napaści na Polskę Niemcy przystąpili do ludobójczej akcji "odpolszczania" polskich ziem przyłączonych do III Rzeszy. Zaplanowano ją jeszcze przed wybuchem wojny. Polska ludność cywilna była masowo rozstrzeliwana, przede wszystkim inteligencja oraz osoby zaangażowane w umacnianie polskości.

Na terenie przedwojennego województwa pomorskiego, którego stolicą był Toruń, zamordowano około 30 tysięcy Polaków. Do masowych zbrodni doszło między innymi w Piaśnicy koło Wejherowa, w Lasach Szpręgawskich koło Starogardu Gdańskiego, w Lasach Kaliskich koło Kartuz, w Mniszku koło Świecia, w Skarszewach, w Dolinie Śmierci w Chojnicach, w Rudzkim Moście koło Tucholi, w Dolinie Śmierci w Fordonie, na toruńskiej Barbarce.

Sprawcami zbrodni byli miejscowi Niemcy należący do organizacji Selbstschutz, nadzorowani przez SS. Większość z nich uniknęła odpowiedzialności.

Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej obchodzony jest 2 października, gdyż tego dnia w 1939 roku skapitulował ostatni bastion polskiej obrony na Pomorzu - Hel.