Ukraińskie Termopile. Młodzież kontra bolszewicy

Sytuacja przed bitwą

Po rewolucji październikowej 1917 roku na Ukrainie narastały dążenia niepodległościowe. Ukraińska Centralna Rada, pełniąca funkcję parlamentu, 22 stycznia 1918 roku ogłosiła IV Uniwersał, proklamując pełną niezależność URL.

Jednak młode państwo musiało zmierzyć się z bolszewicką Rosją, która nie chciała rezygnować z kontroli nad tym terytorium. Już 18 stycznia 1918 roku bolszewicy rozpoczęli ofensywę, dążąc do szybkiego zajęcia Kijowa.

Strony konfliktu i ich przygotowania

Wojska bolszewickie, liczące od 3 do 7 tysięcy żołnierzy pod dowództwem płk. Michaiła Murawiowa, składały się głównie z marynarzy Floty Bałtyckiej oraz czerwonogwardzistów z Moskwy i Piotrogrodu. Przeciw nim stanęło około 600 ukraińskich obrońców, w tym:

• 250–400 oficerów i kadetów Pierwszej Ukraińskiej Szkoły Wojskowej im. Bohdana Chmielnickiego,
• 114–130 ochotników z 1. Kompanii Kurenia Strzelców Siczowych, wśród których byli studenci Uniwersytetu św. Włodzimierza, uczniowie szkoły hydrotechnicznej oraz szkoły medycznej,
• 80 żołnierzy Wolnych Kozaków,
• jednostka kawalerii.

Warto podkreślić, że wielu z tych młodych ludzi nie miało doświadczenia bojowego ani odpowiedniego przeszkolenia wojskowego. Ich zapał i patriotyzm były jednak nie do przecenienia.

Bitwa pod Krutami (1918)

Rankiem 29 stycznia 1918 roku bolszewicy rozpoczęli atak na pozycje ukraińskie w pobliżu stacji kolejowej Kruty, około 130 km na północny wschód od Kijowa. Dzięki korzystnemu położeniu i determinacji obrońców Ukraińcy zdołali odrzucić kilka prób szturmu, zadając przeciwnikowi znaczne straty. Bitwa trwała do wieczora.

Pod osłoną nocy większość ukraińskich oddziałów wycofała się w zorganizowany sposób do eszelonów na pobliskim dworcu i ruszyła w kierunku Kijowa, niszcząc za sobą tory kolejowe, aby opóźnić pościg.

Niestety, 27-osobowa grupa studentów i uczniów, zgubiwszy się w ciemnościach, wróciła na stację Kruty, którą w tym czasie zajęli bolszewicy. Po brutalnych torturach wszystkich zatrzymanych rozstrzelano. Najmłodsze ofiary miały zaledwie 16 lat.

Skutki bitwy pod Krutami

Szacuje się, że po stronie ukraińskiej w bitwie pod Krutami zginęło od 70 do 100 osób. Straty bolszewików były większe i wyniosły około 300 ludzi.

Mimo że bitwa zakończyła się taktyczną porażką Ukraińców, jej znaczenie strategiczne było nie do przecenienia. Opóźnienie ofensywy bolszewickiej pozwoliło władzom URL na stłumienie powstania bolszewickiego w kijowskich zakładach Arsenału oraz na podpisanie 9 lutego 1918 roku traktatu brzeskiego z państwami centralnymi.

Na mocy tego porozumienia URL uznano za niepodległe państwo, które otrzymało wsparcie wojsk niemieckich oraz austro-węgierskich podczas zmagań z bolszewikami.

Kruty jako ukraińskie Termopile

Już wkrótce po bitwie pod Krutami zaczęto porównywać to wydarzenie do starożytnej bitwy pod Termopilami, gdzie garstka Spartan stawiła czoła przeważającym siłom perskim. 19 marca 1918 roku, podczas ceremonii ponownego pochówku ciał poległych obrońców w Kijowie na mogile Askolda, nieznany nauczyciel w mowie pogrzebowej po raz pierwszy użył tego porównania.

To zestawienie szybko zakorzeniło się w ukraińskiej świadomości narodowej, stając się symbolem ofiarności i heroizmu w walce o niepodległość.