Unia zaostrza przepisy klimatyczne. Branża chemiczna apeluje o reformę

System EU ETS to kluczowy element unijnej polityki klimatycznej. Jego głównym celem jest ograniczanie emisji gazów cieplarnianych w sposób ekonomicznie efektywny. Jednak – jak wskazuje Polska Izba Przemysłu Chemicznego (PIPC) – coraz bardziej rygorystyczne wymagania, przy jednoczesnym braku odpowiedniego wsparcia inwestycyjnego, stwarzają poważne ryzyko dla przyszłości przemysłu chemicznego.

Zdaniem Izby obecna trajektoria redukcji emisji nie odzwierciedla aktualnego poziomu rozwoju infrastruktury ani możliwości technologicznych sektora. Sytuację pogarsza brak dostępnej i przystępnej cenowo energii niskoemisyjnej oraz ograniczony dostęp do finansowania inwestycji. W ocenie PIPC kontynuacja takiej polityki może doprowadzić do zjawiska ucieczki emisji – przenoszenia produkcji poza Unię Europejską, co w efekcie może zwiększyć globalny poziom emisji.

Jednym z kluczowych postulatów Izby jest wzmocnienie mechanizmów ochronnych przed ucieczką emisji – przede wszystkim poprzez zapewnienie odpowiedniego poziomu darmowych uprawnień oraz rozszerzenie systemu rekompensat kosztów pośrednich. PIPC wskazuje, że brak takich rozwiązań ogranicza zdolność firm do inwestowania w zieloną transformację.

Izba apeluje także o aktualizację listy sektorów zagrożonych ucieczką emisji i zwiększenie intensywności pomocy publicznej do 100%, co pozwoliłoby skuteczniej kompensować koszty CO₂ zawarte w energii elektrycznej. Wśród proponowanych zmian znalazło się także uproszczenie procedur kwalifikacyjnych oraz przywrócenie do systemu rekompensat tych branż, które niesłusznie zostały z niego wyłączone – m.in. producentów gazów technicznych, barwników, nawozów i tworzyw sztucznych.

Izba apeluje o dostosowanie współczynnika redukcji emisji (LRF) po 2030 r., tak aby zmiany były rozłożone w czasie i lepiej odpowiadały realnym możliwościom transformacyjnym przemysłu. Szczególne znaczenie mają tu długoletnie cykle inwestycyjne typowe dla branży chemicznej oraz konieczność rozwoju konkurencyjnych źródeł energii niskoemisyjnej.

PIPC zwraca uwagę na potrzebę zmiany podejścia do emisji związanych z wychwytem i ponownym wykorzystaniem CO₂ (tzw. CCU – Carbon Capture and Utilisation). Obecne przepisy nie premiują technologii przemysłowego obiegu zamkniętego emisji, a sposób kalkulacji emisji nie rozróżnia źródeł węgla w produktach. Izba proponuje, aby emisje negatywne – w tym wychwyt CO₂ z biomasy i atmosfery – były odpowiednio uwzględniane w ramach EU ETS jako działania redukcyjne.

W opinii PIPC mechanizm CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism), który ma chronić europejskie firmy przed konkurencją spoza UE, wymaga korekty. Obecnie jego konstrukcja nie przewiduje żadnego wsparcia dla eksportu, a jednocześnie prowadzi do wycofywania darmowych uprawnień dla produktów objętych CBAM. Izba postuluje utrzymanie uprawnień i opracowanie dodatkowych instrumentów ochrony konkurencyjności poza rynkiem wewnętrznym.

PIPC apeluje o wycofanie mechanizmu unieważniania uprawnień z Rezerwy Stabilności Rynkowej (MSR) oraz wykorzystanie zgromadzonych w niej środków do wsparcia dekarbonizacji przemysłu. Zdaniem Izby obecna liczba przydzielanych bezpłatnie uprawnień jest niewystarczająca, co w połączeniu z rosnącymi kosztami energii wpływa negatywnie na konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw.

Jednocześnie postulowane jest przedłużenie działania Funduszu Modernizacyjnego po 2030 roku oraz uproszczenie jego zasad. Obecne mechanizmy wsparcia koncentrują się głównie na sektorze energetycznym, z pominięciem bezpośrednich emisji przemysłowych.

Branża chemiczna apeluje również o wyłączenie instalacji termicznego przekształcania odpadów (WtE) z obowiązku umarzania uprawnień do emisji. Dla wielu gałęzi przemysłu – w tym chemii – są to jedyne dostępne dziś technologie umożliwiające dekarbonizację procesów produkcyjnych, szczególnie tam, gdzie wymagane są wysokotemperaturowe źródła energii.