Wierzba w ogrodzie: bajkowy wygląd w rekordowym tempie

Wierzby rosną bardzo szybko – to jedne z najszybciej przyrastających drzew w naszym klimacie. Wyjątkiem jest karłowata wierzba arktyczna, osiągająca zaledwie kilkanaście centymetrów wysokości, jednak nawet ona potrafi zwiększyć swoją masę o jedną trzecią w ciągu roku. Współcześnie można ją spotkać także w ogrodach skalnych.

Wierzba była od wieków rośliną niezwykle użytkową. Jej drewno i giętkie pędy wykorzystywano w budownictwie, zwłaszcza do umacniania brzegów, grobli i mostów. Dawniej służyła również do wytwarzania lin, koszy, sznurków i tkanin, a z jej węgla drzewnego powstawał proch strzelniczy.

Wierzby nie tylko zdobią, ale też pełnią ważną funkcję ekologiczną. Mają zdolność regeneracji po ścięciu, szybko zasiedlają trudne tereny, pochłaniają metale ciężkie i oczyszczają glebę. Dzięki szybkiemu przyrostowi biomasy wykorzystuje się je do produkcji energii odnawialnej – tak zwana wierzba energetyczna stanowi źródło taniego, ekologicznego paliwa.

Plantacja wierzby może dawać kilka ton suchego drewna rocznie i funkcjonować nawet trzy dekady. Wierzby sadzi się również wzdłuż dróg i zbiorników wodnych, gdzie chronią glebę przed erozją i ograniczają spływ zanieczyszczeń.

Gałązki wierzbowe od wieków towarzyszą polskim obrzędom wiosennym. Wykorzystuje się je do robienia palm wielkanocnych, a w dawnych czasach wiciami wierzbowymi zwoływano szlachtę na wiece. Z kory wierzbowej wyrabiano piszczałki, fujarki i trąby, które służyły do grania ludowych melodii.

Wierzby pojawiają się też w legendach i wierzeniach ludowych. Wierzono, że w starych, dziuplastych drzewach mieszkają duchy i demony, a nad wodami swoje siedlisko miał diabeł Rokita. Z czasem wierzba przestała kojarzyć się z magią, a stała się symbolem życia, odrodzenia i polskiego krajobrazu.

Wierzby to niezwykle zróżnicowana grupa roślin obejmująca zarówno potężne drzewa, jak i niewielkie krzewy ozdobne. Poszczególne gatunki różnią się pokrojem, barwą pędów i liści oraz wymaganiami uprawowymi, dzięki czemu łatwo dobrać odmianę idealną do każdego typu ogrodu.

• Wierzba mandżurska (Salix matsudana) – efektowne drzewo o poskręcanych liściach i pędach, często sadzone w formie piennej. Idealna jako ozdoba ogrodu w stylu orientalnym.
• Wierzba japońska (Salix integra) ‘Hakuro Nishiki’ – niewielkie drzewko o liściach w odcieniach zieleni, kremu i różu. Najczęściej spotykana w formie na pniu, idealna do donic i małych ogrodów.
• Wierzba sachalińska (Salix udensis) ‘Sekka’ – znana jako wierzba smocza, o fantazyjnie powyginanych pędach i dekoracyjnych barwach.
• Wierzba babilońska (Salix babylonica) – klasyczna wierzba płacząca o długich, zwisających gałęziach. Dorasta do 10–12 m i najpiękniej wygląda przy wodzie.

• Wierzba purpurowa (Salix purpurea) – popularna wiklina używana w koszykarstwie. Ma cienkie, czerwone pędy i rośnie niemal na każdej glebie.
• Wierzba iwa (Salix caprea) – znana z wczesnych, puszystych „kotków” pojawiających się już w marcu. Częsty wybór do ogrodów naturalistycznych.
• Wierzba biała (Salix alba) – wysokie drzewo o giętkich pędach, często spotykane w formie płaczącej. Wymaga dużo przestrzeni i światła.
• Wierzba krucha (Salix fragilis) – drzewo o błyszczących, ciemnozielonych liściach i delikatnych pędach, które łatwo się odłamują.
• Wierzba wiciowa (Salix viminalis) – rozłożysty krzew o długich, zwisających liściach, ceniony w koszykarstwie i do umacniania skarp.
• Wierzba szara (Salix cinerea) – gęsty krzew o sinych, owłosionych liściach. Często rośnie na torfowiskach i w rowach.

Wierzby to rośliny wyjątkowo odporne i mało wymagające. Najlepiej rosną w miejscach słonecznych lub półcienistych, na glebach wilgotnych, ale poradzą sobie także na piaskach. Sadzenie najlepiej przeprowadzić wiosną lub jesienią.

Zasady sadzenia:

1. Wybierz stanowisko z dostępem do słońca i wilgotną, przepuszczalną glebę.
2. Sadzonkę umieść w dole dwukrotnie większym niż bryła korzeniowa.
3. Po posadzeniu obficie podlej, a glebę wokół ściółkuj korą lub zrębkami.
4. W pierwszym roku po posadzeniu dbaj o stałą wilgotność podłoża.

Wierzby znoszą przycinanie bardzo dobrze. Gatunki drzewiaste, takie jak wierzba biała czy wiciowa, warto ciąć corocznie na przedwiośniu, pozostawiając kilka oczek na pędach. Dzięki temu uzyskują charakterystyczny głowiasty pokrój.

Formy krzewiaste można przycinać po kwitnieniu, aby się zagęszczały. Odmiany zwisające wymagają prześwietlania i skracania pędów, co pobudza roślinę do wypuszczania nowych, elastycznych gałązek.

Z przyciętych witków można tworzyć dekoracje ogrodowe, kosze, płotki czy obrzeża rabat – to ekologiczny sposób na wykorzystanie resztek po cięciu.

Najczęściej spotykanym szkodnikiem jest naliścica wierzbową, chrząszcz, który może doprowadzić do zniszczenia całych plantacji. Równie niebezpieczny jest krytoryjek olszowiec, którego larwy drążą tunele w drewnie, powodując deformacje i osłabienie pędów. Regularne przycinanie i usuwanie porażonych fragmentów skutecznie ogranicza ich występowanie.